Sinds mei 2022 circuleert een fotovergelijking op sociale netwerken in verschillende talen, waaronder in het Nederlands, waarop de oprichter te zien is van het World Economic Forum (WEF), Klaus Schwab, naast een Duitse militair. De publicaties beweren dat dit zijn vader is, Eugen Schwab, en dat hij een “naaste vertrouweling van Hitler” was. Deze beweringen zijn echter onjuist. De afgebeelde militair is niet de vader van de oprichter van het WEF, maar waarschijnlijk een Duitse brigadegeneraal die in 1950 in gevangenschap stierf. Eugen Schwab was ook geen hooggeplaatste nazi met nauwe banden met Adolf Hitler, hoewel hij wel een Zwitserse fabriek runde in Zuid-Duitsland tijdens de oorlog.
“De appel valt niet ver van de boom! De foto links is Klaus Schwab, de oprichter van het World Economic Forum (WEF). Rechts zijn vader, de industrieel en fascist Eugen Schwab, een naaste vertrouweling van Hitler”, luidt deze tweet van 24 mei, 2022.
De tweet bevat een fotovergelijking met links de directeur van het WEF, Klaus Schwab, en rechts een Duitse brigadegeneraal van de Wehrmacht.
De fotovergelijking circuleert ook op Facebook (hier en hier), met de bewering dat zijn vader de leiding had over “de strategische onderneming ‘Escher-Wyss’ in nazi-Duitsland” en zijn “eigen concentratiekamp” runde.
Screenshot van een van de misleidende berichten op sociale media, vastgelegd op 20 juni 2022Vergelijkbare publicaties circuleren in het Engels, Noors, Pools, Roemeens, Spaans, Italiaans, Frans en Duits.
De bewering dat de foto rechts Eugen Schwab, de vader van Klaus Schwab, laat zien, is echter onjuist. Het is niet zijn vader, maar waarschijnlijk een Duitse brigadegeneraal genaamd Walter Dybilasz. Het staat ook niet vast dat Eugen Schwab een nazi was. Hij was in ieder geval geen “naaste vertrouweling van Hitler”.
Klaus Schwab is eerder het doelwit geweest van misleidende berichten, zoals AFP aantoonde in Engelstalige factchecks (hier en hier).
De foto toont niet Eugen Schwab
De misleidende publicaties delen dezelfde twee afbeeldingen, die van oprichter en directeur van het WEF, Klaus Schwab, en die van een Duitse militair – de rang om zijn nek en op zijn schouders suggereren dat het een brigadegeneraal van de Wehrmacht is. Volgens de berichten is dit de vader van Klaus Schwab, Eugen Schwab. Eugen Wilhelm Schwab, geboren in 1899, is inderdaad de vader van Klaus Schwab. Klaus Schwab noemde hem in zijn eigen boek “Stakeholder Capitalism” en hij wordt ook beschreven in een boek over Klaus Schwab: “Host of the Mighty”. Hij is echter niet de man die in deze foto wordt afgebeeld.
Na een omgekeerde zoekopdracht vonden we de foto op verschillende blogs en fora over de Wehrmacht. De man wordt daar geïdentificeerd als Walter Dybilasz, zoals op deze pagina en in andere factcheck-artikelen, zoals hier.
We hebben andere zoekopdrachten naar afbeeldingen uitgevoerd en dezelfde foto gevonden op deze pagina, die ook aangeeft dat het “Generalmajor Walter Dybilasz” is, dit keer met een extra foto.
Volgens informatie op dezelfde site is deze generaal geboren in 1892 en overleden in 1950. Toen we in zoekmachines naar zijn naam zochten stond deze vermeld op verschillende andere pagina’s over Duitse krijgsgevangenen die tijdens hun gevangenschap stierven in de Sovjet-Unie na de Tweede Wereldoorlog. Zijn naam verschijnt hier en hier.
We hebben een biografie kunnen vinden in een online personenregister dat ook aangeeft dat Walter Dybilasz stierf in gevangenschap in 1950 in de buurt van Stalino (het huidige Donetsk), in de Sovjet-Unie.
We konden ook een foto vinden van Eugen Schwab, gebruikt in factchecks door Ellinika Hoaxes,DPA en La Republica Verificador en gedeeld op de website Family Search. Het is een afbeelding van een tijdelijk visum voor Brazilië, daterend uit 1960.
De onderstaande vergelijking van de twee mannen laat zien dat Eugen Schwab en de Duitse generaal niet hetzelfde persoon zijn.
Screenshots van Family Search (links) en een Wehrmacht-forum (rechts). Links Eugen Schwab en rechts Walter Dybilasz. Vastgelegd op 14 juni 2022Een woordvoerder van Klaus Schwab bevestigde tegen dat DPA dat de foto van Family Search inderdaad Eugen Schwab, de vader van Klaus Schwab, laat zien. Een WEF-woordvoerder vertelde AFP op 15 juni naar aanleiding van de beweringen op sociale media: “Dit is natuurlijk absoluut verkeerd en laster voor de familie van Klaus Schwab.” Op de gedeelde foto is volgens hem Eugen Schwab niet te zien. Hij voegde eraan toe dat de bijlagen van het boek “Host of the Mighty” een foto van Eugen Schwab bevat, waaruit blijkt dat het “dezelfde persoon” is als in de Family Search-foto.
Hoewel niet met volledig zekerheid te zeggen is dat de Duitse generaal Walter Dybilasz heet, staat het vast dat dit niet Eugen Schwab is zoals de berichten op sociale media suggereren.
Eugen Schwab tijdens nazi-Duitsland
De berichten beweren dat Eugen Schwab een hooggeplaatste nazi was – en zelfs een vertrouweling van Adolf Hitler. Deze bewering blijkt echter ook onjuist.
AFP kon de denazificatiebestanden van Eugen Schwab verkrijgen van het Landesarchiv Baden-Württemberg. Denazificatie was een programma van de geallieerde troepen in Duitsland en Oostenrijk om het nazisme na de Tweede Wereldoorlog uit te roeien. Veel mensen moesten ondervragingen ondergaan, zoals zakenmensen, vooral om erachter te komen of ze deel uitmaakten van een nazi-organisatie of niet.
AFP nam ook contact op met het Instituut voor Hedendaagse Geschiedenis (IfZ) in München om commentaar te krijgen op de denazificatiedossiers van Eugen Schwab. In een e-mail van 13 juni vertelt Dr. Niels Weise, wetenschappelijk medewerker bij het IfZ, dat uit het dossier niet blijkt dat de Duitse zakenman een nazi was. “Volgens het dossier was hij niet eens lid van de nazi-partij (NSDAP).” Peter Fäßler, hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de universiteit van Paderborn, concludeerde hetzelfde. Hij bekeek ook de dossiers voor AFP en schreef op 20 juni: “Uit de denazificatiedossiers blijkt niet dat Eugen Schwab een hooggeplaatste nationaal-socialist was.”
“Het online zoeksysteem van de Duitse federale archieven, in de bestanden van de leden van de NSDAP, bevat geen referenties naar Eugen Wilhelm Schwab, geboren op 27/4/1899, maar vijf andere “Eugen Schwab”, met verschillende geboortedata”, zegt Weise.
“Eugen Schwab bekleedde geen enkele positie in de NSDAP en was duidelijk geen hooggeplaatste nazi”, vervolgt de deskundige.
Volgens Weise kunnen met deze documenten geen algemene conclusies getrokken worden over Schwabs overtuigingen.”Enerzijds werd er in de denazificatieprocedures veel verfraaid, geminimaliseerd en zelfs gelogen. Anderzijds laten de formele affiliaties waarop de procedure zich richtte, slechts gedeeltelijke conclusies toe over zijn overtuigingen.” Fäßler schreef ook dat uit de dossiers geen conclusies konden worden getrokken over de politieke opvattingen van Schwab.
Eugen Schwab moest twee “vragenlijsten” beantwoorden, één op 2-7-1946 als “commercieel directeur van de Escher Wyss-fabriek” en de andere op 11-4-1946 als “adviseur van de kamer van koophandel van Ravensburg”. “In principe is dit niet ongebruikelijk”, vervolgt Niels Weise.
Volgens de documenten werd Eugen Schwab geplaatst in “groep A”. “Dit komt overeen met een vrijspraak”, legt de wetenschapper uit. “Je zou intensief in de bronnen moeten kijken om te beoordelen of deze beoordeling vanuit actueel oogpunt gerechtvaardigd was. Dat gezegd hebbende, lijkt de door Eugen Schwab verstrekte informatie plausibel en onthult het geen significante nazi-aanklachten.”
Dr. Niels Weise verduidelijkt echter dat “het moeilijk is om te weten of de informatie in dergelijke bestanden betrouwbaar is. Veel mensen hadden een duidelijk belang bij het verbergen van informatie, het verfraaien van feiten of het willens en wetens afleggen van valse verklaringen, die strafbaar zijn. Het is daarom niet mogelijk de zaak te hervatten zonder verificatie van de gegevens van de kamers die de denazificatie behandelden.”
Volgens het dossier verklaarde Eugen Schwab zich lid van drie organisaties die tijdens nazi-Duitsland actief waren: de koepelorganisatie voor sport en lichamelijke opvoeding genaamd NSRL, de arbeidsorganisatie DAF en NSV, een sociale welzijnsorganisatie tijdens het Derde Rijk.
“Volgens zijn verklaring trad Schwab toe tot de NSRL toen de toenmalige Duitse Alpenclub (DAV) werd overgedragen aan diezelfde nazi-organisatie”, legt de deskundige uit. “Het lidmaatschap van de genoemde nazi-organisaties mag niet worden beschouwd als een specifieke aanklacht die verband houdt met het nazisme.”
Hij voegt eraan toe: “Het lidmaatschap aan organisaties zoals de NSV en NSFK, die (ten onrechte) als nogal apolitiek werden beschouwd werd vaak gekozen door opportunisme of onder druk om een band met de partij te tonen zonder dat men meteen lid van de NSDAP zelf hoefde te worden. Anderzijds was het vaak een vervanging wanneer lidmaatschap van de NSDAP tijdelijk niet mogelijk was vanwege een ledenblokkade. Het lidmaatschap van het Deutsche Arbeitsfront (DAF) was moeilijk te vermijden wanneer men een leidende positie in de economie bekleedde.”
Weise stelt dat “de voorkeuren van Eugen Schwab die zijn van een typische ‘meeloper’ en op geen enkele manier opmerkelijk zijn.” Fäßler schreef op dezelfde manier over de lidmaatschappen van Schwab: “Ze geven aan dat Eugen Schwab als een aangepaste ‘volgeling’ in nationaal-socialistisch Duitsland leefde. Dit zijn gedeeltelijk automatische lidmaatschappen (DAF) of lidmaatschappen die wijzen op een minimale bereidheid om deel te nemen aan de ‘NS-Volksgemeinschaft’ (‘NS’ refereert naar ‘Nationaalsocialisme’, red)”
Bovendien was Eugen Schwab ook geen vertrouweling van Hitler. “Er zijn geen aanwijzingen dat Schwab een bijzondere of zelfs maar enige relatie met Hitler had”, aldus Weise.
Hoogleraar Fäßler is zich ook niet bewust van zo’n nauwe relatie: “Ik denk dat het onwaarschijnlijk is dat Eugen Schwab een ‘naaste vertrouweling van Adolf Hitler’ was. Ik ben niet op de hoogte van overeenkomstige informatie uit de relevante literatuur. Een zoektocht in de federale archieven bracht ook geen overeenkomstige informatie aan het licht.”
De Escher Wyss-fabriek in Ravensburg
Het Zwitserse industriële bedrijf Escher Wyss had ook een vestiging in het Zuid-Duitse Ravensburg. AFP vroeg het plaatselijke stadsarchief om meer informatie. Hoofd van het stadsarchief van Ravensburg, Dr. Silke Schöttle, schreef op 14 juni, verwijzend naar een boek over het gebied, dat Escher Wyss – net als andere bedrijven – mensen in dienst had uit een kamp van buitenlandse- en dwangarbeiders. In 1943 waren 336 van die buitenlandse arbeiders werkzaam bij Escher Wyss, onder wie 86 krijgsgevangenen. In 1944 was het aantal buitenlandse werknemers dat bij Escher Wyss in dienst was gestegen tot meer dan 400, waaronder talrijke Russische vrouwen.
Kampen tijdens de nazi-periode vervulde verschillende functies: vernietigingskampen zoals Auschwitz-Birkenau dienden voor geplande genocide, concentratiekampen werden gebruikt om mensen op te sluiten, te scheiden, uit te buiten, te vernederen en te intimideren. In kampen voor krijgsgevangenen en zogenaamde “civiele” werkkampen moesten miljoenen dwangarbeiders en krijgsgevangenen uit heel Europa onder erbarmelijke omstandigheden werken.
Peter Fäßler van de Universiteit van Paderborn schreef: “Volgens de documenten waarover ik beschik, schijnt Escher Wyss AG een bedrijf voor speciale technologie te zijn geweest, tamelijk interessant op het gebied van bewapening en dus ook actief als samenwerkingspartner van de NS-economie. Het gebruik van dwangarbeiders lijkt gegarandeerd te zijn. Alles wijst erop dat het bedrijf – en dus waarschijnlijk ook Eugen Schwab – heeft bijgedragen aan het functioneren van het NS-regime en de NS-economie”. In die zin zou men kunnen spreken van schuld en historische verantwoordelijkheid. “Ik zie echter geen enkele aanwijzing voor een buitengewone, verhoogde mate van verantwoordelijkheid”, schreef Fäßler.
Niels Weise van IfZ bevestigde: “Bij mijn weten heeft Escher Wyss ook krijgsgevangenen in Ravensburg en dwangarbeiders in Lindau gebruikt.” Ook al was Escher Wyss blijkbaar “onderdeel van het onmenselijke gebruik van dwangarbeid door de nazi-oorlogseconomie”, dan was dit “zeker niet te danken aan een speciale relatie van de commercieel directeur met Hitler.” Hij concludeerde: “Eugen Schwab had geen “eigen concentratiekamp”. Fäßler voegde er nog aan toe: “Het beheer van een ‘eigen concentratiekamp’ is in het onderzoek niet naar boven gekomen.” Het is echter waar dat Escher Wyss profiteerde van dwangarbeid tijdens de nazi-periode.
