Het Oekraïense leger heeft momenteel geen dienstplicht voor vrouwen ingevoerd

Sinds medio juni 2022 hebben duizenden gebruikers op sociale media artikelen in meerdere talen gedeeld waarin wordt beweerd dat het Oekraïense leger nu alle strijdbare vrouwen verplicht om het leger in te gaan. Een vermeend document van de regering van Kiev wordt als bewijsmateriaal aangehaald. De Oekraïense autoriteiten ontkennen echter het bestaan van de dienstplicht voor vrouwen en de authenticiteit van het circulerende document – dat fouten bevat. Oekraïne kent momenteel alleen een dienstplicht voor mannen.

“Erger dan in de Tweede Wereldoorlog: Zelensky beveelt de dienstplicht voor vrouwen tussen 18 en 60 jaar”, luidt de kop van dit artikel op Frontnieuws van 13 juni 2022. Volgens het artikel worden vrouwen nu ook opgeroepen omdat de verliezen “onvoorstelbaar verschrikkelijk” zijn. Het artikel verwijst naar het Duitse blog Report24.news waar een document omschreven wordt, naar verluidt afkomstig van de Oekraïense regering. De maatregel zou volgens dit blog ingaan op “31 juni”.

Sinds het begin van de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 verschijnt onjuiste informatie over de oorlog online. Valse beweringen met betrekking tot de algehele mobilisatie in Oekraïne – waardoor strijdbare mannen het land niet mogen verlaten – werden eerder geverifieerd door AFP (hier, hier). Hoewel Oekraïne nog geen algemene dienstplicht voor vrouwen heeft ingevoerd, vechten ze wel voor de krijgsmacht (hier, hier).

Twijfels over de authenticiteit van het circulerende document

AFP vertaalde het Oekraïense document. Het zou afkomstig zijn van de generale staf van de strijdkrachten in Oekraïne en ondertekend zijn door luitenant-generaal “CO Schaptala”. Op basis van twee wetten over mobilisatie (nummer 69 uit 2022) en over de registratie van vrouwen (nummer 313 uit 2021), verkondigt het document het volgende:

“Ik beveel: Voor 15 juni 2022, lijsten op te stellen van vrouwen die zijn ingeschreven bij het leger overeenkomstig het bevel van het ministerie van Defensie van Oekraïne en mobilisatieactiviteiten uit te voeren. Uiterlijk op 31 juni 2022 evenementen organiseren voor de registratie van vrouwen van 18 tot 60 jaar en zonder beperkingen. Plannen opstellen voor de inzet en algemene militaire opleiding van degenen die op grond van dit bevel zijn gemobiliseerd.”

In het verleden hebben andere factcheck-organisaties herhaaldelijk vermeende officiële Oekraïnse documenten gecontroleerd en duidelijke fouten gevonden (hier, hier) zoals verkeerde functiebenamingen. Er zijn ook inconsistenties te vinden in het bovenstaande document waardoor er twijfels zijn over de authenticiteit.

Om te beginnen zijn de datum en het nummer in de koptekst in een atypisch lettertype geschreven. In originele documenten van Oekraïense autoriteiten worden de gegevens deels handmatig of analoog (hier, hier) of digitaal (hier, hier) geschreven, maar in andere lay-outs en lettertypen. De afzonderlijke tekstblokken in het circulerende document zijn deels omgeven door pixels en hebben een andere achtergrondkleur dan de rest. Dat is vooral te zien bij de handtekening.

Veel officiële documenten zijn ook online beschikbaar. AFP zocht online naar documentnummer 321 van de “Generale Staf van de strijdkrachten in Oekraïne”, eveneens met diverse Oekraïense trefwoorden. AFP heeft geen bewijs gevonden voor het bestaan van dit document, ook niet op de website van het ministerie van Defensie.

Bij het zoeken naar luitenant-generaal “CO Schaptala” (Oekraïens: “CO Шаптала”) vonden we luitenant-generaal Sergiy Oleksandrovich Schaptala. Zijn rangaanduiding is correct. Bevelen die door hem zijn ondertekend in de openbaar beschikbare documenten worden echter meestal ondertekend zonder de “O.”, wat staat voor zijn patroniem (hier, hier, hier). Patroniemen zijn een veel voorkomend onderdeel van officiële namen in Slavische landen, gebaseerd op de voornaam van de vader.

Een voor de hand liggende fout is dat het vermeende bevel om de Oekraïense vrouwen te mobiliseren uiterlijk op 31 juni 2022 moet zijn uitgevoerd. Juni heeft echter geen 31ste dag, het eindigt op de 30ste.

Oekraïense autoriteiten nemen afstand van document en ontkennen dienstplicht voor vrouwen

Het Oekraïense agentschap Centrum voor de bestrijding van desinformatie dat rapporteert aan de Nationale Veiligheids- en Defensieraad van Oekraïne, werd opgericht bij presidentieel besluit op 11 maart 2021.

Het centrum reageert op verkeerde informatie over Oekraïne, en ook op het document over het mobiliseren van vrouwen. Op 12 juni 2022 schreven ze op Telegram: “Een aantal pro-Russische Telegramkanalen verspreidden een foto van een document dat naar verluidt is ondertekend door de chef van de generale staf van de strijdkrachten van Oekraïne, S. Shaptala […] deze informatie is niet waar en het document is vervalst.”

Het bericht vervolgt: “Over de huidige situatie gesproken, er is nu geen noodzaak voor de verplichte werving van vrouwen.”

Het hoofd van de regionale dienst voor militaire dienst in Lviv vertelde tegen het lokale nieuwskanaal Lviv.Media: “De dienstplicht van vrouwen tijdens de mobilisatie is alleen mogelijk met hun toestemming. De wet van Oekraïne voorziet niet in verplichte militaire dienst voor de mobilisatie van vrouwen en dat is op dit moment niet nodig.”

AFP vond ook geen berichten in de media over vrouwen die door de Oekraïense regering tot deelname aan de oorlog werden gedwongen.

AFP vroeg de Oekraïense ambassade in Berlijn naar de dienstplicht voor vrouwen. Op 23 juni 2022 verwees de ambassade naar een verklaring van onderminister van Defensie Hanna Maliar, die ook terug te vinden is in verschillende Oekraïense mediaberichten van juni 2022 (hier, hier): “Tegenwoordig ligt het mobiliseren van vrouwen niet op onze agenda, dus het is duidelijk: dit is niet de enige manipulatie die Rusland heeft verspreid.”

Maliar verklaarde echter ook: “We kunnen niet voorspellen wat er morgen of overmorgen zal gebeuren omdat de kwestie van mobilisatie direct afhangt van de situatie aan het front. Tot op heden is de mobilisatie volledig volgens plan verlopen, we hebben geen verrassingen, verstoringen of massale uittocht.”

Report24 geeft mogelijke vervalsing toe

Het Duitse blog Report24, dat wordt aangehaald als bron van het document over dienstplicht voor vrouwen in Oekraïne, heeft hun artikel sindsdien bijgewerkt. In een update licht de auteur toe dat er twijfel is ontstaan over de authenticiteit van het document. Omdat 31 juni 2022 niet bestaat, staat er onder meer: “Het kan een fout in het origineel zijn – of gewoon een vervalsing.”