Nee, de vondst van lichamen in Boetsja is niet in scène gezet met acteurs

De ontdekking op 2 april van talrijke lichamen in Boetsja, een klein stadje ten noordwesten van Kiev, heeft de wereld geschokt. Oekraïne zegt dat de burgers zijn gedood door Russische troepen, beschuldigingen die Moskou ontkent. Verschillende berichten op sociale media, waaronder die van Russische autoriteiten, beweren dat de ontdekking in scène is gezet door Oekraïense troepen en dat sommige lichamen in een opname “bewegen”. Maar AFP-journalisten ter plaatse bevestigen dat ze lichamen hebben gezien die al enkele dagen dood waren. Op beelden die online circuleren is niet te zien dat de lichamen bewegen.

Op 3 april deelde het Russische ministerie van Defensie op hun Telegramkanaal, met bijna 200.000 volgers, een video van ongeveer 20 seconden van de scène in Boetsja met de bewering dat het “nep” is: “De video met de lichamen is raadselachtig: hier, na 12 seconden, beweegt het ‘lijk’ aan de rechterkant zijn hand. Na 30 seconden in de achteruitkijkspiegel gaat het ‘lijk’ zitten. De lichamen in de video lijken opzettelijk te zijn neergelegd om een dramatischer beeld te creëren.”

De Russische ambassade in Canada plaatste de video op hun Twitteraccount, ook met de opmerking dat deze in scène was gezet en “vervalste dode lichamen” laat zien. “De vertraagde versie laat duidelijk zien dat een “lijk” zijn hand beweegt en dan rechtop gaat zitten nadat de auto voorbij is gereden (gezien in de achteruitkijkspiegel)”, staat er.

Beweringen dat beelden in Boetsja in scène zijn gezet verspreidden zich snel op sociale netwerken in verschillende talen, waaronder in het Frans, Duits en Roemeens.

Soortgelijke beweringen over de opname circuleren in het Nederlands op Twitter. Volgens deze tweet zou een lichaam “zijn hand opsteken” en in de zijspiegel “zien we een ander lijk opstaan”. Het bericht van 3 april werd meer dan 1200 keer gedeeld, voordat het werd verwijderd omdat het “de Twitterregels overtrad”.

Waar komt de video vandaan?

De video is vermoedelijk gefilmd vanuit een voertuig dat een Oekraïens militair konvooi volgt. Er zijn verschillende lichamen te zien die op een beschadigde straat liggen in de stad Boetsja, ten noordwesten van Kiev, die we kunnen identiiceren als de Yablonska-straat door middel van geolokalisatie. De video is op 2 april gepubliceerd op het YouTube-kanaal van de Oekraïense zender Espreso.TV. De journalist beschrijft de beelden als bewijs van “wreedheden begaan door de Russische bezetters van Boetsja”.

Een langere versie met betere beeldkwaliteit werd dezelfde dag gepubliceerd op het Twitteraccount van het Oekraïense ministerie van Defensie met de bewering: “Lokale burgers werden willekeurig geëxecuteerd.”

Lichamen die bewegen?

In de misleidende publicaties is de video vertraagd en van slechte kwaliteit. Maar, zoals veel gebruikers op sociale media hebben gezien (1,2,3), bewegen de lichamen niet in een opname van hoge kwaliteit. De eerste man aan de rechterkant van de video steekt zijn hand niet op, het is in werkelijkheid een druppel op de voorruit van het voertuig waaruit de scène gefilmd wordt:

AFP-team ter plaatse bevestigt de scène

AFP-journalisten kwamen Boetsja binnen op 2 april en bevestigden de aanwezigheid van ongeveer 20 lichamen in burgerkleding. Een van de lichamen had vastgebonden handen.

Het team van journalisten Danny Kemp, fotograaf Ronaldo Schemidt en videojournalist Nicolas Garcia arriveerden op 2 april rond 15:30 lokale tijd, vertelde Kemp aan de Franstalige factcheckdienst van AFP.

“Zodra we aankwamen, konden we zien dat de straat bezaaid was met lichamen. We zagen eerst een groep van drie en merkten toen dat er meer in beide richtingen lagen. Ze lagen op onregelmatige afstanden verspreid langs de straat over een afstand van ongeveer 400 meter, sommigen alleen en sommigen in kleine groepjes van twee of drie. We liepen minstens twee keer over de hele lengte van de locatie. We telden de lichamen en merkten op dat het er 20 waren, we fotografeerden en filmden ze. We hebben nooit een van hen zien bewegen”, zei Kemp.

“Gedurende die tijd merkten we dat de lichamen allemaal burgerkleding droegen. Ze hadden een wasachtige, vale huid en stijve vingers, sommigen met verkleurde vingernagels. Sommigen hadden ledematen in ongebruikelijke houdingen. Sommigen hadden hun ogen open, sommigen hadden opengesperde monden. Ze waren duidelijk al een aantal dagen dood, zo niet langer.”

We vergeleken beelden uit de video in misleidende berichten met de foto’s die AFP ter plaatse maakte. Er zijn verschillende indicaties dat het om dezelfde locatie gaat. We hebben het lichaam in rood omcirkeld en in groen het beschadigde voertuig, een bord en een deel van de stoep.

Danny Kemp stuurde ons twee foto’s die hij nam op 2 april, de dag dat de lichamen werden gevonden:

Op twee andere AFP-foto’s, een dag later genomen door een tweede AFP-team dat ter plaatse was, is een gemeentewerker van Boetsja te zien die op het punt stond om hetzelfde lichaam in een lijkenzak te stoppen.

Een ander lichaam, waarvan sommige berichten beweren dat het “opstaat”, verschijnt twee keer in de video van 2 april: eerst op de grond en twee seconden later in de zijspiegel van het voertuig waaruit het werd gefilmd:

Hij werd ook gefotografeerd door AFP op 3 april, 24 uur na de video, in dezelfde positie en op dezelfde locatie:

Kemp vertelde verder: “Getuigen in Boetsja vertelden ons dat ze een colonne van zo’n 70 Russische gepantserde voertuigen de stad zagen verlaten op de avond van dinsdag 29 maart, maar dat Russische beschietingen doorgingen op woensdag 30 maart en dat ze de laatste beschieting hoorden op donderdag 31 maart.”

“AFP-journalisten in het gebied rond Irpin, naast Boetsja, hoorden donderdag beschietingen. Het was tot vrijdag onmogelijk om het gebied binnen te komen omdat de Oekraïense autoriteiten zeiden dat het onveilig was. AFP kwam Irpin binnen op vrijdag 1 april en Boetsja op zaterdag april 2.”

De BBC heeft in hun eigen onderzoek ook geconcludeerd dat de beschuldigingen dat het bloedbad in scène was gezet ongegrond is. Er staat dat het zogenaamde opstaan van een lichaam in de zijspiegel waarschijnlijk het effect is van vervorming in de reflectie.

Wat we weten over de doden in Boetsja

Het stadje Boetsja werd op 27 februari bezet door het Russische leger en bleef meer dan een maand onbereikbaar. De bombardementen stopten op 31 maart en Oekraïense troepen konden de stad pas een paar dagen geleden volledig binnendringen. Oekraïne houdt Rusland verantwoordelijk voor deze sterfgevallen.

Moskou ontkent dit echter, en kondigde aan dat het deze “gruwelijke provocatie” zou onderzoeken.

Volgens de burgemeester van Boetsja, Anatoly Fedoroek, werden deze mensen gedood door Russische soldaten met “een kogel in de nek”. De lichamen van 57 mensen werden ook gevonden in een massagraf, zei de lokale reddingschef Sergei Kaplytchny op zondag 3 april, terwijl hij de plek aan een AFP-team liet zien.

Een tiental lichamen waren te zien achter een kerk, sommige slechts gedeeltelijk begraven. Sommigen zaten in zwarte lijkzakken en degenen die zichtbaar waren droegen burgerkleding.

Op 2 april zei Fedoroek dat “280 mensen” waren begraven “in massagraven” omdat ze niet konden worden begraven op de begraafplaatsen van Boetsja. Het exacte aantal slachtoffers is nog niet bekend, vertelde Vitali Klitschko aan AFP, de burgemeester van Kiev die Boetsja op 3 april bezocht. “We denken dat meer dan 300 burgers zijn omgekomen.”

Satellietbeelden en foto’s komen overeen

Satellietfoto’s die op 4 april werden vrijgegeven, weerleggen ook de Russische bewering dat de lijken in burgerkleding in Boetsja waren verschenen nadat Russische troepen zich uit de verwoeste stad hadden teruggetrokken.

De satellietbeelden zijn half maart gemaakt en lijken verschillende lichamen van burgers te tonen die dood op of vlak naast de weg liggen. “Maxar-satellietbeelden met hoge resolutie verzameld boven Boetsja, Oekraïne (ten noordwesten van Kiev) bevestigen recente video’s en foto’s op sociale media die lichamen tonen die wekenlang op straat hebben gelegen”, zei Stephen Wood, de woordvoerder van Maxar Technologies, op 4 april.

The New York Times publiceerde een analyse van satelietbeelden van de straat in Boetsja en concludeerde – na vergelijking met videobeelden van 1 en 2 april – dat velen daar minstens drie weken hebben gelegen toen Russische troepen de stad nog onder controle hadden.

AFP was ook in staat, op basis van de analyse van de New York Times, om de satellietbeelden te matchen met de foto’s die op 2 april door AFP-journalisten op de grond waren gemaakt.

 

 

Veel van de lichamen die zijn te zien in het satellietbeeld van 19 maart dat door Maxar is geleverd, verschijnen op dezelfde positie in de AFP-foto’s die twee weken later zijn gemaakt.

Nummer 5 op de afbeelding toont het lichaam van het eerste slachtoffer dat zogenaamd zijn arm bewogen zou hebben, liggend op zijn rug naast een beschadigde auto.

Wereldwijd geschokte reacties

Veel westerse landen en de VN spraken hun afschuw uit na de vondst van de lichamen. Michelle Bachelet, Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN zei op 4 april dat ze was “geschokt” door de beelden van Boetsja, die “ernstige en verontrustende vragen oproepen over mogelijke oorlogsmisdaden”.

De Europese Unie heeft na de vrijgave van deze beelden in een spoedvergadering op 4 april nieuwe sancties tegen Moskou besproken.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky bezocht Boetsja op 4 april, en riep de wereld op om de gebeurtenissen te erkennen als “genocide”.

AFP verifieërde verschillende beelden op sociale media die zogenaamd aantonen dat de Oekraïense autoriteiten gebeurtenissen in scène zetten, zoals dit bezoek van president Zelensky aan een ziekenhuis, dat van tevoren opgenomen zou zijn.