Temidden van de oorlog tussen Israël en Hamas die sinds 7 oktober 2023 duizenden levens heeft geëist, is een video gedeeld van een journaliste die dekking zocht na een luchtalarmsirene met onjuiste berichten waarin wordt beweerd dat ze alsof doet. In de video op sociale media is echter het begin van haar verslag weggeknipt, waarin duidelijk een luchtalarm en explosies te horen zijn. Veiligheidsmaatregelen in Israël vereisen dat journalisten zich op de grond laten vallen en dekking zoeken voor hun bescherming wanneer ze sirenes horen, zei de werkgever van de journaliste. In drie weken tijd heeft het conflict volgens een mediawaakhond al aan twee dozijn journalisten het leven gekost.
In een ongekende aanval op 7 oktober 2023 doodden militanten van Hamas minstens 1400 mensen, voornamelijk burgers, op straat, in hun huizen en op een openlucht rave party, volgens Israëlische functionarissen. Meer dan 220 Israëli’s, buitenlanders en Israëlische dubbele staatsburgers werden ook door Hamas gegijzeld.
Volgens het ministerie van Volksgezondheid in de door Hamas bestuurde Gazastrook zijn er op 31 oktober meer dan 8.500 mensen omgekomen tijdens de niet aflatende bombardementen door Israël, waarvan bijna de helft kinderen zijn.
In deze context is op sociale media een filmpje verspreid waarin een Roemeense journaliste in Israël liggend op de grond, achter een auto, de situatie beschrijft tijdens een vermoedelijke raketaanval. Terwijl ze tegen de camera praat, rijdt een fietser rustig achter haar langs. Dit leidt gebruikers van sociale media tot het commentaar dat de journaliste alleen maar deed alsof ze zich in een gevaarlijke situatie bevond, misschien voor een dramatisch effect.
“Een moedige Roemeense journaliste duikt weg voor een raketaanval in Israel, en blijft verslag geven. Het enige probleem is dat je op de achtergrond wat achteloze fietsers en voetgangers op het gemakje ziet voorbijkomen. Het leven zoals het is, de pers”, luidt deze Facebookpost van 23 oktober 2023, dat meer dan 300 keer werd gedeeld.
Vergelijkbare berichten die het stukje video delen zijn ook te vinden op Twitter en Telegram, waar het duizenden keren werd bekeken.
Maar wat in de berichten wordt beweerd is misleidend: dit deel van de video is uit zijn context gehaald door een deel van het originele fragment, uitgezonden door de Roemeense tv-zender Digi24, weg te laten. Uit dat deel blijkt dat de journalist deze voorzorgsmaatregel nam na het horen van luchtalarmsirenes. Digi24 zei dat het van journalisten eist dat ze deze maatregelen nemen.
Screenshot van een van de misleinde berichten, vastgelegd op 31 oktber, 2023
De beweringen waarin de journalist in een verkeerd daglicht werd gesteld, werden gedeeld in verschillende andere talen, bijvoorbeeld in het Frans, in het Engels, in het Spaans en in het Roemeens.
Luchtalarmsirenes en bombardementen
De live-uitzending werd gefilmd in Ashkelon, Israël, ten noorden van de Gazastrook, net na 11 uur ‘s ochtends op 22 oktober, zoals te zien is in de feed van het Digi24-nieuwskanaal (hier gearchiveerd). Een fragment werd rond middernacht opnieuw uitgezonden.
In het fragment was Cristina Cileacu te zien, een van de journalisten die speciaal door Digi24 naar Israël was gestuurd om verslag te doen van de oorlog.
Een paar minuten na Cileacu’s fragment is duidelijk een luchtaanval te horen. Dit is rond de 5:13 minuten in de video. Onmiddellijk nadat ze er in de uitzending op heeft gewezen dat de sirenes “weer loeien”, roept de journaliste haar collega op om dekking te zoeken, wat ze zelf ook doet, achter een auto.
Eenmaal liggend, en terwijl de sirenes bleven loeien, ging Cileacu verder: “Het advies is om te blijven liggen als je nergens heen kunt vluchten en dat is wat we nu doen. Je kunt het bombardement horen, het alarm gaat nog steeds af, dat is het enige wat je kunt doen, bukken en wachten tot het bombardement stopt.” Het bombardement is te horen om 5:33.
Cileacu vervolgt: “Ze zijn nu vrij dicht bij ons… En ze lijken gestopt te zijn. Er is toch ook Israëlische infanterie die al die bommen onderschept. We blijven nog even zo liggen, want je weet nooit precies wanneer de bombardementen stoppen… en toch is het zover, het is stil, laten we proberen op te staan.”
Het is niet duidelijk waarom de journalist “infanterie” als woord gebruikt voor het onderscheppen van raketten. Het bekendste luchtverdedigingssysteem van Israël is de Iron Dome.
Op 5:35 in de video is op de achtergrond een in het zwart geklede man te zien die achter een bankje schuilt.
De man staat op (om 5:52) en loopt weg en een fietser rijd langs achter Cileacu, die nog steeds ligt. Het is op dit moment — wanneer de sirene is gestopt met loeien — dat de ingekorte video begint die circuleert op sociale media.
Screenshot van de website van Digi24, vastgelegd op 24 oktober, 2023.
Veiligheidsprotocol
Digi24 publiceerde op 23 oktober een redactioneel artikel (hier gearchiveerd) waarin wordt uitgelegd: “In Israël is er een protocol dat elke luchtalarmsirene als een feit moet worden beschouwd, en afhankelijk van waar je bent moet je binnen een bepaald aantal seconden actie ondernemen. Als je in de open lucht bent, moet je op de grond gaan liggen. Dit is wat onze collega’s deden toen ze werden verrast door zo’n sirene. Het is wat journalisten van alle televisiestations in de wereld daar deden, het is wat leden van officiële delegaties deden.”
In een artikel dat op 23 oktober door de Roemeense krant Libertatea werd gepubliceerd, zeiden vier Roemeense journalisten die gespecialiseerd zijn in het verslaan van nieuws uit gebieden met gewapende conflicten ook dat Cileacu professioneel omging met een situatie waarin de sirenes loeiden.
“Het idee is om niet te gaan staan – het is een regel die iedereen hier respecteert en journalisten moeten die ook respecteren,” zei Laurenţiu Rădulescu van Antena 3 CNN.
De misleidende beelden werden in Roemenië gedeeld door voormalig premier Victor Ponta, een huidige adviseur van premier Marcel Ciolacu, die de journalist bespotte in een Facebook-post.
Cileacu verweet hem in een LinkedIn bericht dat hij “vals nieuws [verspreidde] over mijn werk en vooral om de oorlog in Israël belachelijk te maken”.
Het is gebruikelijk om dekking te zoeken bij het horen van een sirene, de Duitse kanselier Olaf Scholz en zijn personeel lagen op 17 oktober in Tel Aviv ook op de grond voor de duur van een luchtalarm, zoals te zien is op deze beelden (hier gearchiveerd).
In een soortgelijk bericht waarin de berichtgeving in de media in diskrediet werd gebracht, werd op 9 oktober 2023 een verslag van CNN gedeeld waarin journalisten in Israël op de grond lagen om zich te beschermen tegen raketvuur, met een gemanipuleerd geluidsfragment waarin werd geprobeerd te beweren dat de journalisten alsof deden.
Volgens het Committee to Protect Journalists zijn er tussen 7 tot 31 oktober minstens 31 journalisten gedood sinds het uitbreken van de oorlog tussen Hamas en Israël, de meeste tijdens Israëlische aanvallen op de Gazastrook.
Meer AFP-verslaggeving over de oorlog is hier in het Nederlands en hier in het Engels te lezen.
