Deze video toont kerstmarkten in Kiev in voorgaande jaren, niet de recentste

Vanwege de veelvuldige aanvallen van Rusland op de elektriciteitsinfrastructuur tijdens de invasie van buurland Oekraïne, hebben veel delen van het land te maken gehad met aanzienlijke problemen met de elektriciteitsvoorziening, waaronder stroomonderbrekingen. In deze context deelden gebruikers van sociale netwerken een video met prachtig verlichte kerstmarkten in Kiev, met de suggestie dat dergelijke problemen waren uitgevonden of overdreven. De video toont echter kerstmarkten van vóór de invasie van Rusland in februari 2022. Volgens de autoriteiten van Kiev waren er in december 2022 geen kerstmarkten, alleen een kerstboom brandde een paar uur per dag.

Tientallen gebruikers hebben een video gedeeld van een uitbundig verlichte kerstboom met de tekst “Kiev 2022”, waarbij op de post uit Facebook in het Nederlands een regel tekst toegevoegd werd: “Die zaten toch zonder stroom ???”. Een soortgelijke bewering met dezelfde beelden werd ook in het Duits gedeeld.

Uit een AFP-onderzoek bleek echter dat alle gebruikte beelden dateerden van vóór het begin van de Russische invasie in februari 2022.

De video toont kerstmarkten van afgelopen jaren 

In de video dat op Facebook  gedeeld werd zijn drie scènes van twee kerstmarkten te zien. De eerste twee scènes in de eerste acht seconden van de video tonen een verlicht groen paviljoen voor een kerktoren en een kerstboom. De boom is alleen te zien in de tweede scène.

Een zoekopdracht op Google met de termen “kerk” en “Kiev” leidt naar de Sint-Sofiakathedraal op het Sint-Sofiaplein in het centrum van Kiev. De daaraan gekoppelde foto‘s op Google Maps tonen dezelfde kerktoren op een plein dat op dezelfde manier geplaveid is als die in de video.

Een andere Google-zoekopdracht in het Oekraïens met de termen “Sint-Sofiakathedraal” en “kerstmarkt” leidt tot een afbeelding van dezelfde kerstboom als in de video in een artikel van de Oekraïense nieuwswebsite Unian. De ster bovenaan, de gloeiende ballen, de lichtsnoeren en het hekwerk rond de boom zijn hetzelfde. Het artikel is echter van 25 december 2021, dus van vóór de huidige oorlog.

Het artikel van Unian meldde details over de kerstmarkt en de Coronavirusbeperkingen die toen golden. Zowel het artikel als de video tonen mensen die maskers dragen. Een ander artikel van de nieuwssite “Radio Svoboda” toonde ook de kerstmarkt op het Sophiaplein op 25 december 2021.

Op 18 december 2021 deed de burgemeester van Kiev, Vitali Klitschko, de lichten van de 31 meter hoge kerstboom aan. Rondom de boom zijn kraampjes te zien. Volgens het Telegram-account van de burgemeester was het plan destijds om de kerstmarkt daar open te houden tot 16 januari 2022.

In een zoektocht op Google vond AFP ook beelden van de tweede kerstmarkt uit de video. Deze heeft meer groen in het ontwerp, met fijnere lichtsnoeren en blauwe lichtjes op het onderste deel van de boom. De tweede kerstmarkt uit de video op Facebook is ook niet actueel, maar van 2020/2021. Artikelen van Oekraïense nieuwssites “Depo Kyiv” en de “Religious Information Service of Ukraine” berichtten over de kerstmarkt op dezelfde locatie, het Sint-Sofiaplein, eind december 2020. Ook burgemeester Klitschko opent de kerstmarkt in Kiev in 2020.

AFP vroeg de woordvoerder van de burgemeester van Kiev naar de Facebook-video. Oksana Zinovyewa vertelde AFP op 21 december 2022: “Dit is een absolute provocatie. Deze beelden zijn van voorgaande jaren.”

De huidige kerstmarkt van Kiev 

Zinovyeva verklaarde ook: “Dit jaar hebben de lokale autoriteiten besloten geen kerstmarkten, eetkraampjes en verlichting te organiseren.” Ze zei dat op het Sint-Sofiaplein een kerstboom was geplaatst, maar dat deze veel kleiner en bescheidener was dan in voorgaande jaren. Hij zal niettemin ‘s avonds enkele uren worden verlicht door een generator. Andere wijken zouden ook “bescheiden bomen” krijgen. Ze vertelde AFP op 9 januari 2023 dat dit nog steeds juist was.

Ook de woordvoerster van de stad Kateryna Baranova bevestigde op 21 december tegenover AFP dat de boom zou worden versierd met energiebesparende slingers die dagelijks van 17.00 tot 21.00 uur door elektriciteit zouden worden aangedreven. Ze wees erop dat de stad er zelf geen begrotingsmiddelen aan had besteed. “De boom is geheel op kosten van begunstigers en bedrijven opgezet en versierd. De generator werd ter beschikking gesteld door donateurs.” Ze vertelde AFP op 6 januari 2023 dat dit nog steeds het geval was en voegde eraan toe dat de boom niet was verlicht tijdens luchtalarmsirenes. Ze zei dat de boom naar verwachting tot 14 januari op het plein zou blijven staan.

Burgemeester Klitschko van Kiev plaatste een foto van de huidige kerstboom op Instagram. Hij zei dat hij de lichtjes op 19 december 2022 heeft aangezet. In de post wijst hij erop dat er dit jaar veel discussie was geweest over de vraag of er een kerstboom moest komen in het licht van de oorlog. Duizenden burgers hadden eerder een petitie ingediend tegen het opzetten van de traditionele kerstboom in Kiev. De stad besloot echter toch een boom te plaatsen.

“Ik denk dat we de juiste beslissing hebben genomen. Er moet een kerstboom komen! Ondanks alle inspanningen van Russische barbaren om Oekraïners de vreugde van Kerstmis en Nieuwjaar te ontnemen, moeten onze kinderen van de feestdagen kunnen genieten”, schreef Klitschko op Instagram over de boom van dit jaar.

De pagina van de stad Kiev heeft ook deze details over de boomversieringen: “De belangrijkste kerstboom van Oekraïne werd versierd door hergebruik van oude ornamenten – ongeveer duizend ballen in blauwe en gele kleuren, witte duiven en vlaggen van landen die Kiev helpen omgaan met de uitdagingen en gevolgen van de oorlog. En ook de afbeelding van de verdediger van Kiev – aartsengel Michael. Het wapenschild van Oekraïne bekroont de top van de boom.”

Ook particuliere Instagram-gebruikers (hier, hier) hebben beelden gedeeld van de huidige kerstboom. Op het Sophiaplein zijn geen kerstmarktkraampjes te zien. Een fotograaf van AFP maakte ook een foto van de boom op 19 december 2022.

De realiteit van de stroomstoringen in Kiev

Sinds het begin van de oorlog hebben Russische luchtaanvallen en raketten Oekraïne getroffen, gericht op locaties zoals elektriciteitsnetten, wat grote gevolgen heeft gehad voor de toegang tot elektriciteit voor de Oekraïense bevolking. Dit is tijdens Kerstmis en Nieuwjaar doorgegaan, zoals AFP’s teams ter plaatse hier en hier hebben gemeld. AFP heeft ook bericht over de gevolgen van de frequente stroomonderbrekingen voor het dagelijks leven van mensen, bijvoorbeeld hier en hier.

Sinds de inval van Russische troepen in Oekraïne op 24 februari 2022 is er veel desinformatie over de oorlog in omloop. Zo zijn er andere voorbeelden van oudere beelden die uit hun verband zijn gerukt en worden voorgesteld als beelden van het huidige conflict, zoals bijvoorbeeld een valse bewering dat op een foto een Amerikaanse admiraal te zien is tussen gevangengenomen Oekraïense soldaten.