Brussel, 3 mei – Een analyse van 225 Nederlandstalige uiterst rechtse en complotdenkende openbare Telegram-kanalen, waarvan sommige in België zijn gevestigd, toont de poreusheid aan tussen desinformatie in verband met de Covid-19 pandemie en pro-Russische oorlogspropaganda. Dit EDMO BELUX-onderzoek belicht ook hoe dit fenomeen past in een meer algemene trend van convergerende verhalen over deze twee onderwerpen.
In de context van een nieuwe piek van desinformatie bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, en voortbouwend op de door het coronavirus geleide infodemie en de circulatie van internationale desinformatieverhalen, hebben de VUB en EU DisinfoLab hun krachten gebundeld om te analyseren hoe deze wereldwijde trends zich vertaalden in België, specifiek op Nederlandstalige openbare Telegram-kanalen.
In het eerste deel van dit onderzoek hebben de onderzoekers een vergelijkende analyse uitgevoerd van gefactcheckte desinformatie over het lopende conflict in verschillende landen, talen en platforms. Van samenzweringsverhalen tot clickbait, er zijn gelijkenissen met de verhalen over de Covid-19 pandemie en de Russische invasie in Oekraïne.
Een eerste gedeeld verhaal geeft uiting aan een gevoel dat de dingen (of het nu de oorlog is of het virus) uit de hand lopen. Verzonnen beweringen over een genocide uitgevoerd door Oekraïners roepen misdaden tegen de menselijkheid op, de beschuldiging van het zogenaamd beramen van de pandemie en het toedienen van Covid-19 vaccins. De herinnering aan het naziregime heeft velen ertoe gebracht de term te misbruiken met een schadelijk doel: van het bestempelen van de invasie als een “denazificatie”-missie tot het gelijkstellen van de behandeling van de niet-gevaccineerden met het vervolgen van joden. Samenzweringstheorieën zijn er tegenwoordig in overvloed en vinden weerklank in specifieke gemeenschappen, die er waarschijnlijk van overtuigd zijn dat er in Oekraïne door de VS gefinancierde biolabs zijn en dat Covid-19 kunstmatig is gemaakt in een Wuhan-laboratorium. Dezelfde mentaliteit leidt tot het ontkennen van feiten en het bagatelliseren van oorlogsslachtoffers of slachtoffers van virussen.
Maria Giovanna Sessa, senior onderzoeker bij EU DisinfoLab en coauteur van de studie, reageerde: “Politieke en internationale crisissen kunnen de basis vormen voor een informatiecrisis. De huidige oorlog in Oekraïne, na de infodemie over Covid-19, laat zien hoe desinformatieverhalen kunnen convergeren.”
De EDMO BELUX-studie “Van antivax tot oorlogspropaganda” werd voorgesteld in de editie van 2022 van de RAN Spotlight. Lees het hier (in het Engels).