Welkom bij DisinfoCheck Roundup, een nieuwsbrief vol met nieuws, factchecks en onderzoek naar desinformatie in België en Luxemburg.

In deze editie gaan we dieper in op de wondere wereld van misinformatie in verkiezingstijd, waarin rechtse thema’s worden opgeworpen in het democratisch debat in aanloop naar de landelijke verkiezingen in Luxemburg.

De verkiezingscampagnes voor de landelijke verkiezingen in Luxemburg zijn sinds 4 september van start gegaan. Maar liefst twaalf politieke partijen dingen mee naar zetels in het Luxemburgse parlement. Als we naar de uiteenlopende politieke opvattingen kijken, valt op dat het aantal rechtse en zelfs extreemrechts partijen sinds de verkiezingen van 2018 is toegenomen. Hierdoor krijgen (extreem)rechtse onderwerpen meer aandacht in de verkiezingscampagnes.

De thema’s veiligheid, bevolkingsgroei en immigratie, de Luxemburgse taal en persoonlijke vrijheid na corona zijn gemeengoed bij al deze partijen en het gevoerde debat over deze thema’s wordt vaak gebaseerd op onvolledige, verdraaide of ronduit valse informatie.

De kritiek op ongebreidelde groei is een van de rode draden in de campagnes van deze rechtse politieke partijen. Het programma van de grootste partij op rechts, de ADR, die op dit moment zitting heeft in het parlement, voedt de angst voor een staat met een miljoen inwoners, wat ‘catastrofale’ gevolgen zou hebben voor de levenskwaliteit van de Luxemburger. Volgens de ADR zou er met een referendum moeten worden besloten of de bevolking een dergelijke staat wel of niet wenselijk vindt. Bevolkingsgroei wordt gelijkgesteld aan immigratie en rechtse partijen willen een kwalitatievere immigratie. Bovenal is het narratief over asielzoekers hetzelfde als dat van extreemrechtse partijen in andere Europese landen. De ADR en gelijkgestemde partijen roepen op tot een strenger en sneller asielrecht voor zogenaamde ongegronde aanvragen, namelijk op grond van de economische voordelen van Luxemburg in plaats van politieke redenen.

De veiligheid van de bevolking is een ander thema voor deze rechtse partijen, waarvoor ze de officiële en Europese statistieken gemakkelijk omzeilen. Op basis van de Eurostat-gegevens over inbraken is Luxemburg op dit moment een van de gevaarlijkste landen in de Europese Unie. Deze cijfers worden zonder context aangehaald tijdens verkiezingsbijeenkomsten en op sociale media, maar doen geen recht aan de werkelijkheid. Deze statistieken worden enkel en alleen gebruikt om een klimaat van onveiligheid en dreiging te creëren, waarmee eisen tot het verminderen van immigratie en van de bevolkingsgroei worden gelegitimeerd. Kandidaten van extreemrechtse partijen gaan zelfs zo ver om de uitzetting en verbanning van ‘criminele’ buitenlanders te verlangen. Andere vragen om het recht op zelfverdediging, waaronder toestemming om een wapen te gebruiken ter verdediging van de eigen woning.

De langzame maar onvermijdelijke teloorgang van de Luxemburgse taal is nog een thema dat perfect in hun straatje past en waarvoor de Luxemburgse kiezer zou moeten worden gewaarschuwd. Ook hier vertrouwen rechtse partijen, waaronder de ADR, op peilingen en statistieken die uit hun context zijn gehaald om aan te tonen dat de Luxemburgse cultuur en identiteit in gevaar verkeren.

De negatieve sfeer die extreemrechtse partijen creëren is betrekkelijk nieuw voor het Groothertogdom Luxemburg. Hoewel de thema’s in de verkiezingsprogramma’s vaak genuanceerd worden geformuleerd, wijken de toespraken van kandidaten op sociale media hiervan af. Het gaat noodzakelijk zijn om de berichten van kandidaten met extreme opvattingen nauwlettend te volgen en, waar nodig, desinformatie via de nationale media te weerleggen om een evenwichtig democratisch debat tijdens deze verkiezingsstrijd te garanderen.

RTL Luxembourg, 11 september 2023

Tot eind september hebben onze factcheckpartners, AFP, RTBF en RTL-Luxembourg, 800 factchecks gepubliceerd in de vijf voor EDMO BELUX relevante talen. Zoals te verwachten in het huidige desinformatietijdperk ontstond er rond alle grote nieuwsgebeurtenissen van de afgelopen maanden nepnieuws, bijvoorbeeld bij de bosbranden in Hawaï, de aardbeving in Marokko, de overstromingen in Libië, de oorlog in Oekraïne en corona. We besteden ook steeds meer aandacht aan met AI gemaakte desinformatie, zoals in deze factcheck over Tom Cruise en een andere over een robot die een mens verslaat in tafeltennis (beide in het Frans).

In deze rubriek zetten we de recente en populairste (meest bekeken) factchecks voor iedere taal nog eens in de spotlight. Bezoek onze website voor nog meer factchecks.

• Een groot deel van ons leven speelt zich digitaal af en dat is superhandig! Maar we moeten ook voorzichtig zijn – denk maar aan hackers die onze gegevens willen stelen. EDMO BELUX-partner Mediawijs heeft, samen met imec vzw, Cyber Security Coalition, DNS Belgium, Digital for Youth, brightlab en Center for Cyber Security Belgium, het educatief pakket EDUbox Cybersecurity ontwikkeld. Met EDUbox leren jongeren dat ze van digitale bescherming gemakkelijk een goede gewoonte kunnen maken. Beschikbaar in het Nederlands en het Frans.
• Tegenwoordig bepalen algoritmen vaak welke video’s, berichten of accounts we te zien krijgen. CrossOver, een project van EDMO BELUX-partner EU DisinfoLab heeft, samen met Savoir Devenir, Apache en CheckFirst, een educatieve toolkit ontwikkeld om studenten vertrouwd te maken met de wereld van algoritmen. Artikels, podcasts, quizzen en posters zijn beschikbaar in het Engels en het Nederlands.
• Om het landschap van mediageletterdheid in Europa in kaart te brengen, stelt de EDMO landprofielen op die een overzicht bieden van mediageletterdheid, met informatie over nationaal beleid, belanghebbende sleutelfiguren en de status van mediageletterdheid in het nationale curriculum en buiten het formele onderwijs. Nieuwe landen, waaronder België, zijn toegevoegd aan de mapping – neem hier een kijkje!
• In het kader van het European Fact-Checking Standards Network (EFCSN) zijn nieuwe richtsnoeren voor OSINT-onderzoeken van openbaar belang opgesteld. Deze niet-bindende richtsnoeren bieden organisaties die openbrononderzoeken uitvoeren een kader met goede praktijken en een mogelijkheid om na te denken over hun methodologie, vaardigheden en documentatie en deze eventueel te verfijnen. Kom meer te weten over de OSINT-richtsnoeren – bekijk een opname van een webinar die de richtsnoeren voorstelt!
• Action Médias Jeunes, een jongerenorganisatie voor media-educatie gericht op jongeren in de Federatie Wallonië-Brussel, heeft een nieuwe educatieve tool ontwikkeld voor studenten om een kritische houding ten opzichte van informatie te ontwikkelen en het werk van journalisten te belichten. Lees hier (in het Frans) meer en download de gratis tool, “C’est pas sourcé”, hier (in het Frans).
• De Belgisch-Nederlandse EDMO-hub BENEDMO-partners werkten samen rond een onderzoek naar het nep-gezondheidsapparaat Healy en de verkooptactieken erachter. Dit zogenaamde frequentieapparaat wordt op de markt gebracht met de belofte dat het helpt tegen tal van medische problemen, maar uit onderzoek blijkt dat het helemaal niets doet. Lees hier meer (in het Nederlands)!

Welkom bij de tweede editie van de EDMO BELUX nieuwsbrief, de DisinfoCheck Roundup. Deze nieuwsbrief wil relevante studies, verslagen en bronnen over desinformatie in België en Luxemburg samenbrengen. Hij is beschikbaar in alle talen van onze hub (Frans, Nederlands, Duits, Luxemburgs en Engels).

2022 was een belangrijk jaar voor de leden van EDMO BELUX. Onze partners in factchecking hebben al meer dan 400 factchecks gepubliceerd in de vijf talen die we gebruiken. Het onderzoeksteam heeft zijn eerste ronde verslagen en diepgaande onderzoeken gepubliceerd terwijl deskundigen op het gebied van mediageletterdheid materiaal verzamelen om media-educatie en opleidingsevents onder de aandacht te brengen. In lijn hiermee zijn we van plan om in 2023 meer content te leveren in de hoop dat dit de gesprekken tussen de leden van onze hub, met andere hubs binnen het EDMO-netwerk en binnen onze grotere gemeenschap zal stimuleren.

In deze nieuwsbrief vindt u een samenvatting van de meest recente content, waaronder de laatste EDMO BELUX publicatie, “De Amerikaanse antivaxgroep Children’s Health Defense breidt uit naar Europa”. In de rubriek “Fact-checkers” laten we valse beweringen zien over bekeringen tot de islam tijdens het WK voetbal in Qatar, het echte verhaal achter de “Twitter files” – zoals aangehaald door Elon Musk – en factchecks met betrekking tot het World Economic Forum en de COVID-19 pandemie. Onder “publicaties” vindt u links naar het diepgaande CrossOver-onderzoek over hoe Russische verhalen op Twitter worden gepusht wanneer de term “nazi’s” op het platform verschijnt, evenals de links naar de samenvattingen van de eerste ronde wetenschappelijke verslagen van EDMO BELUX. Tot slot vindt u nog andere aankondigingen en aankomende events.

We hopen dat u het allemaal graag zal lezen.

Victor Wiard, postdoctoraal onderzoeker aan de Université Saint-Louis – Bruxelles, hoofdpartner van de EDMO BELUX onderzoeksactiviteiten.

• 13 februari. Doe mee met Dr. Rakoen Maertens van de Universiteit van Cambridge en alumnus van de UGent en Tim Verheyden, journalist bij de VRT, voor een gesprek over “Psychologie en het effect van desinformatie“.
• 27 februari. Bent u leerkracht? Doe mee aan de Mediawijs/StampMedia “Start Fact Checking Challenge” met uw leerlingen.
• 28 februari. Uiterste datum voor het indienen van aanvragen bij EMIF’s 4e^e financieringsronde van de “Call for Boosting Fact-checking Activities in Europe”. 
• 31 maart. Schrijf uw klas van eerstejaars middelbare school in voor de “News Maker Challenge” van Mediawijs en laat ze meedoen aan de wedstrijd om de beste nieuwsmaker te worden!
• De jaarlijkse EU DisinfoLab 2022 conferentie vond plaats op 25 en 26 oktober. Conferentiemateriaal, waaronder het conferentiedossier, slides en een fotoselectie van deze conferentie vindt u hier. Opnames van sommige van onze sessies zijn beschikbaar op het YouTube-kanaal van EU DisinfoLab! Vergeet niet in uw agenda te vermelden: #Disinfo2023 vindt plaats in Krakau, Polen op 11 & 12 oktober 2023!
• Het Internationale Comité van het Rode Kruis heeft 2 vacatures in Luxemburg: een Cyber Security Policy Adviser en een Cyber Security Policy Outreach Coordinator.