Op 11 september 2001 kwamen meer dan 3000 mensen om toen terroristen van Al-Qaeda twee commerciële vliegtuigen in de twin towers van het World Trade Center in New York vlogen. Een derde gekaapt vliegtuig stortte neer in het Pentagon en een ander in een veld in Pennsylvania. Ondanks meerdere ooggetuigenverslagen, live beelden van die dag, onderzoeksbevindingen en brokstukken die op de locaties zijn gevonden, blijven er echter ongegronde beweringen circuleren, waaronder dat er geen vliegtuigen betrokken waren bij de aanslagen.
Berichten gedeeld in september 2023 in het nederlands op X, voorheen Twitter, en Facebook beweren ten onrechte dat er geen vliegtuig in de zuidelijke toren van het World Trade Center vloog, de tweede toren die op 9/11 werd aangevallen, maar dat deze werd verwoest door een geplande explosie.
De beelden in de posts op X zijn echter bewerkt om het vliegtuig uit de originele video te wissen en in de bewering gevonden op Facebook wordt een fragment van ooggetuigen uit zijn context gehaald, zoals we hieronder zullen uitleggen.
Vergelijkbare beweringen deden de ronde in andere talen, zoals beschreven in deze AFP factchecks: hier in het Engels en hier in het Duits.
Ongegronde beweringen over de aanslagen werden ook herhaald door Thierry Baudet, leider van de extreem-rechtse partij Forum voor Democratie, tijdens een politiek debat op 20 september 2023. Hij werd uitgedaagd door Geert Wilders, leider van de Partij voor de Vrijheid, over zijn overtuiging dat de aanslagen van 9/11 een “inside job” waren.
In reactie op zijn opmerkingen tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen (APB), zei Baudet dat hij ervan overtuigd was dat de vliegtuigen niet de oorzaak waren van het instorten van de gebouwen van het World Trade Center. Hij verklaarde ook dat hij het “extreem onwaarschijnlijk” achtte dat een vliegtuig in het Pentagon was neergestort, waarbij hij ten onrechte verklaarde dat er geen brokstukken van een vliegtuig waren gevonden. Sommige gebruikers op sociale media geloofden wat hij zei.
Baudet is al eerder bekritiseerd voor het verspreiden van complottheorieën. AFP heeft zijn valse beweringen verschillende keren ontkracht (hier, hier en hier).
Wat gebeurde er op 11 september 2001?
Twee vliegtuigen, gekaapt door Al Qaida, een islamitische groepering die internationaal is aangemerkt als terroristische organisatie, stortten op 11 september 2001 neer in de Twin Towers in New York (link hier gearchiveerd). Een derde vliegtuig stortte op dezelfde dag neer in het Pentagon, terwijl een vierde neerstortte in een veld in Pennsylvania. Bij de aanvallen kwamen 2.977 mensen om het leven (link hier gearchiveerd) en duizenden raakte gewond. De schokkende gebeurtenis werd vereeuwigd in duizenden video‘s en foto‘s die werden gemaakt door journalisten, reddingswerkers, politieagenten en getuigen.
De volledige tijdlijn van de gebeurtenissen (link hier gearchiveerd) die zijn begonnen om 5:45 uur lokale tijd toen kapers Mohammed Atta en Abdulaziz al-Omari door de beveiliging gingen op Portland International Airport in Maine, is beschikbaar op deze herdenkingswebsite over de aanval.
AFP heeft het verloop van de ramp in een grafiek weergegeven:
Er zijn echter veel complottheorieën opgedoken die ontkennen wat de beelden, getuigenverklaringen en onderzoeken hebben aangetoond. Eén van deze complottheorieën is dat de vernietiging werd veroorzaakt door een geplande explosie en niet door vliegtuigen die gekaapt waren door leden van Al-Qaeda.
Gemanipuleerde beelden
Het bericht dat in het Nederlands circuleert op X (voorheen Twitter) en waarin wordt beweerd dat er “geen vliegtuigen” betrokken waren bij de aanslagen in New York, maakt gebruik van beelden waarin het tweede vliegtuig dat het World Trade Centre binnenvloog, is gewist. Deze bewerkte video met exact hetzelfde onderschrift circuleerde in het Engels in 2021 toen het hier werd gedebunked door AFP’s Australische factcheckteam.
Zoals wordt uitgelegd in het factcheckartikel van AFP, hebben we dankzij omgekeerde zoekopdrachten op trefwoorden de originele clip in deze video op YouTube terug gevonden. De beelden zijn afkomstig van fotojournalist Keith Lopez van WPIX-TV, een Amerikaanse zender gevestigd in New York die sindsdien zijn naam heeft veranderd in PIX11.
In de video is duidelijk te zien hoe een vliegtuig de zuidertoren raakt. De video van Lopez komt overeen met de beelden die circuleren op sociale media. De beelden zijn genomen vanuit hetzelfde perspectief op de torens en de vogels die wegvliegen na de explosie zijn ook op de beelden te zien.
De gemanipuleerde video is al eerder ontkracht door andere factcheckorganisaties, waaronder hier door Politifact in 2022.
Overvloed aan bewijs toont aan dat een vliegtuig de tweede toren raakte
In tegenstelling tot de valse beweringen die de ronde doen op sociale media, is er is een overvloed aan bewijs dat een vliegtuig de tweede toren raakte, waaronder een foto van AFP-fotograaf Seth McAllister die dicht bij de plek van de aanslagen in New York was.
Veel tv-zenders onderbraken reclamespots en ochtendprogramma’s om live beelden van de Twin Towers uit te zenden na de eerste aanval, zoals CNN hier en TCN hier in Texas, BBC World hier in Groot-Brittannië, Canadian News V (NEWSW) hier of het Mexicaanse AZT hier.
De inslag van het tweede vliegtuig werd daarom live uitgezonden op televisie. Mensen die ter plaatse waren, waaronder verschillende journalisten van AFP, hebben het ook gezien.
CBS zond ook live nieuws uit toen het tweede vliegtuig de South Tower raakte, zoals te zien is in deze video van 11 september 2001 (hier gearchiveerd ). Tv-presentator Bryant Gumbel vraagt een vrouw genaamd Theresa Renaud wat ze zag toen de tweede inslag plaatsvond en te zien was op een live tv-kanaal om 06:07 uur. “Oh, er is er nog één, een ander vliegtuig heeft net – oh mijn god – een ander vliegtuig heeft net nog een gebouw geraak”, roept ze uit.
Michel Moutot, een AFP-verslaggever in New York ten tijde van de aanval, sprak in 2016 over zijn herinneringen aan het verslaan van de gebeurtenissen en het live kijken op CNN toen de tweede toren werd geraakt.
Na de gebeurtenis werden fragmenten van het vliegtuig verzameld rondom het WTC en zelfs tot een paar blokken verderop. “Voetgangers in de blokken rondom het World Trade Center kwamen onbekende metalen voorwerpen tegen op de grond. Niet iedereen herkende deze meteen als stukken van de vliegtuigen die net de torens waren ingevlogen”, wordt uitgelegd op de herdenkingswebsite van de aanslagen.
Ooggetuigenverslag is uit zijn verband gerukt
De bewering die in het Nederlands op Facebook te vinden is waarin een ooggetuige wordt geciteerd die suggereert dat de tweede toren werd geveld door een bom in plaats van door een vliegtuig, is uit zijn verband gerukt.
Het fragment dat in de posts wordt gekoppeld aan de bewering is afkomstig uit een veel langere video op YouTube. Zowel het bericht als de oorspronkelijke video laat zien dat vlak voordat het tweede vliegtuig in de tweede toren vloog, de camera niet op het WTC was gericht. Op de originele beelden ondervragen de cameraman en de groep mensen met wie hij is elkaar verschillende keren over wat er zojuist is gebeurd, waarbij sommigen van hen suggereren dat het een vliegtuig was dat in de tweede wolkenkrabber vloog en anderen beweren dat het een bom was.
Uit de lange video blijkt duidelijk dat de groep mensen speculeert over wat er zojuist is gebeurd, omdat ze niet zeker weten wat ze hebben gezien. Zoals uitgelegd in de vorige paragraaf, hebben veel andere mensen het tweede vliegtuig gezien dat in de tweede van de twin towers vloog.
DPA heeft ook een factcheck artikel over geschreven (lees dat artikel hier).
Onderzoek wees uit dat wijdverspreide branden tot instorting leidden
Officiële rapporten van Amerikaanse federale rampenonderzoekers en analyses van bouwtechnische experts tonen aan dat de branden als gevolg van de vliegtuigen die de torens raakten, de draagconstructies van de gebouwen verzwakten, wat uiteindelijk leidde tot hun instorting.
Het Amerikaanse Federal Emergency Management Agency (FEMA) en het National Institute of Standards and Technology (NIST) onderzochten de instorting van de WTC-torens. Het FEMA-rapport (gearchiveerde versie hier) werd in 2002 gepubliceerd en dat van NIST in 2005 (hier gearchiveerd). Zoals gesteld in een artikel uit 2021 in The Conversation (gearchiveerde versie hier) door drie civieltechnische experts (waarvan er één betrokken was bij het NIST-onderzoek), zijn beide rapporten bekritiseerd en waren de rapporten niet “foutloos”, maar “hun verklaring voor het instorten van de gebouwen wordt algemeen geaccepteerd”.
Zoals samengevat op de pagina met veelgestelde vragen (hier gearchiveerd) over het NIST-onderzoek, werd er geen “bevestigend bewijs [gevonden] voor alternatieve hypotheses die suggereren dat de WTC-torens werden neergehaald door gecontroleerde demolitie met behulp van explosieven”.
“In plaats daarvan laten foto’s en video’s vanuit verschillende hoeken duidelijk zien dat de instorting begon bij de brand- en inslagverdiepingen en dat de instorting zich vanaf de initiërende verdiepingen naar beneden voortzette totdat de stofwolken het zicht ontnamen,” volgens het NIST op haar webpagina.
Verder wordt uitgelegd dat door de impact van de vliegtuigen steunpilaren en brandwerend materiaal werden beschadigd, en dat de vliegtuigbrandstof zich op grote schaal over meerdere verdiepingen verspreidde. De grote hoeveelheid vliegtuigbrandstof die op veel verdiepingen brand veroorzaakte, zorgde ervoor dat deze doorzakten en naar binnen werden getrokken, aldus de site. “Dit leidde tot het naar binnen buigen van de perimeter kolommen en het bezwijken van de zuidkant van WTC 1 en de oostkant van WTC 2, wat de instorting van allebei de torens in gang zette”, werd geconcludeerd in het rapport.
In het FEMA-rapport werd ontdekt dat, hoewel de hitte van brandende vliegtuigbrandstof niet genoeg leek te zijn om de instortingen te veroorzaken, de brandende brandstof zich verspreidde naar verschillende verdiepingen en een groot deel van hun interieur aanstak, wat leidde tot gelijktijdige branden op meerdere verdiepingen. Volgens het rapport was de hitte vergelijkbaar met “het vermogen geproduceerd door een grote commerciële elektriciteitscentrale”. De onderste lagen konden het gewicht van de bovenste lagen niet dragen.
James G. Quintiere, emeritus hoogleraar brandveiligheid aan de Universiteit van Maryland, zei dat de vloeren bezweken onder het gewicht van de bovenste verdiepingen die bovenop hen vielen. “De torens storten recht naar beneden in, omdat wanneer verschillende brandende verdiepingen instortten, het gewicht op de volgende verdieping te veel was voor de verbindingen van de spanten. Dat wil zeggen, ze vielen als dominostenen”, liet hij per email aan AFP weten in deze factcheck artikel in het Fins op 18 september 2023.
Op de pagina met veelgestelde vragen van het NIST-rapport wordt ook uigelegd ook uit dat het gewicht “meer dan voldoende” was om de instorting van de lagen onder de eerste ingestorte lagen te veroorzaken. Een intacte laag had 11 extra lagen kunnen dragen als het gewicht er gelijkmatig op was geplaatst, en zes extra lagen als het gewicht er plotseling op was geplaatst, volgens de FAQ. Bij de instorting werkte het gewicht op de laatste manier, d.w.z. plotseling, en “omdat het aantal verdiepingen boven de geschatte instortingsvloer meer dan zes was in allebei de WTC-torens (12 verdiepingen in WTC 1 en 29 verdiepingen in WTC 2), waren de verdiepingen onder het instortingsinitiatiepunt niet in staat om de bovenste delen van de gebouwen te ondersteunen door het plotselinge gewicht van de lagen”.
Zoals vermeld in Sectie E.3 (hier gearchiveerd) van het volledige rapport, weerstonden de torens de inslagen van vliegtuigen en “zouden ze overeind zijn gebleven als de isolatie (vuurvaste laag) niet was losgeraakt en er geen branden waren geweest op meerdere verdiepingen”.
In het FEMA-rapport (gearchiveerd hier) wordt er ook gezegd dat de torens “met schade overeind hadden kunnen blijven staan” als er geen “aanzienlijke extra belasting” was geweest. Branden veroorzaakt door vliegtuigbotsingen waren zo’n belasting. “Gedurende enkele minuten veroorzaakte de hitte extra spanning op de beschadigde structurele frames, terwijl deze frames zachter en zwakker werden. Deze extra spanning en de resulterende schade was voldoende om de instorting van beide structuren te initiëren,” aldus het rapport.
Onderzoek, beeldmateriaal en ooggetuigen tonen vliegtuigcrash op Pentagon
Op Nederlandse sociale media duiken regelmatig valse beweringen op, die in twijfel trekken dat er een vliegtuig in het Pentagon is gestort, en suggereren dat er geen stukken van het vliegtuig te vinden waren na de aanval (hier en hier en hier).
De FBI en de Amerikaanse marine hebben echter foto’s vrijgegeven die zijn genomen op de plaats van de aanval, waar de resten van het vliegtuig zijn gevonden (hier en hier). De zwarte doos met stemopnames en vluchtgegevens werd gevonden in het ingestorte gebouw op 14 september 2001.
Bovendien zagen veel mensen het vliegtuig dat het Amerikaanse ministerie van Defensie binnenvloog, omdat het Pentagon omgeven is door drukke snelwegen. Mary Ann Owens, een professor aan de Virginia Commonwealth University, was een van die getuigen. Ze zag het vliegtuig toen ze vastzat in het verkeer. “De gedachte dat ik zou sterven was onmiddellijk en zeker. Dit vliegtuig zou me raken samen met alle andere mensen die vastzaten in auto’s op Washington Boulevard,” vertelde ze zich een jaar later.
Beweringen dat de schade aan het gebouw niet veroorzaakt kon zijn door een vliegtuig zijn al vele malen ontkracht door journalisten, onderzoekers en experts, bijvoorbeeld hier op de website van het gespecialiseerde tijdschrift “Popular Mechanics” en hier door de factchecking organisatie Snopes.
De American Society of Civil Engineers (ASCE) stelde in 2003 een gedetailleerd rapport op over de aanval en de stabiliteit van het Pentagon-gebouw. Dit is ook opgenomen in het 2007 “Pentagon 9/11” rapport van het Defense Department’s Office of History.
Het ASCE rapport bevat onder andere screenshot van een bewakingscamera die seconde-voor-seconde beelden opnam van het neerstortende vliegtuig en de inslag op de buitenmuur van het Pentagon, evenals details van de schade aan individuele kolommen binnen het gebouw.
Het “Pentagon 9/11”-rapport toont de baan van het vliegtuig en de inslag op het gebouw. “Terwijl het onmiddellijke gebied in het gebouw dat werd geraakt door de neus van het vliegtuig klein was, besloeg het gebied dat vervolgens werd vernietigd door de grote brokstukken van het vliegtuig en de meervoudige explosies van vliegtuigbrandstof uit de verbrijzelde tanks seconden na de inslag een groter onregelmatig gebied van meer dan een hectare op de eerste en tweede verdieping,” aldus het rapport. “Delen van het vliegtuig – inclusief een bandgedeelte – stortten neer door de drie buitenste ringen van de Pentagonkantoren en kwamen tevoorschijn uit wat bekend staat als een ‘gat in de C-ringmuur,'” staat er.
Op de herdenkingswebsite van het Pentagon wordt vermeld dat 125 mensen omkwamen in het Pentagon door de aanslag en alle 64 passagiers in het vliegtuig.
