Een video waarin mensen te zien zijn die zonnebaden bij een zwembad in de hoofdstad van Oekraïne, is in augustus 2023 duizenden keren gedeeld op sociale media. In begeleidende teksten wordt in verschillende talen beweerd dat de video bewijst dat er geen oorlog is in het land, of gesuggereerd dat de gevolgen van de oorlog worden overdreven. Maar hoewel de maker van de video uitlegde dat de beelden authentiek zijn, blijft het conflict actief in het land, zoals gemeld door grote media waaronder AFP. De frontlinie van de oorlog is nu gericht op het oosten en zuiden van Oekraïne, maar inwoners van Kiev hebben ook geleden onder de gevolgen van de oorlog sinds het begin van de Russische invasie op 24 februari 2022.
Veel van deze berichten met een link naar de video zijn ook in het Nederlands gedeeld (hier, hier en hier) met sarcastische berichten: “Lekker vakantie vieren in Oekraïne. U weet wel, dat land waar die vreselijke oorlog aan de gang is. Voor de 89.000 Oekraïense “vluchtelingen” die vorig jaar om die reden naar ons land kwamen, wacht een gespreid bedje – op onze kosten. We worden genaaid.”. Een ander zegt: “Beelden uit het door oorlog geteisterde Kiev, Oekraïne in augustus 2023. Doneer alstublieft meer geld”.
Hoewel er op sommige plaatsen een stilte in de strijd valt te bespeuren, is de oorlog in Oekraïne nog in volle gang, zoals de maker van de video aan AFP heeft uitgelegd. Artikelen van media over de hele wereld tonen ook de verwoestende situatie in het land sinds het begin van de oorlog, terwijl onafhankelijke waarnemingsgroepen slachtoffers blijven registreren, ook in Kiev.
Kiev werd ook in augustus 2023 aangevallen, inclusief de nacht van 1 op 2 augustus toen meer dan 10 Russische drones werden neergehaald, aldus Oekraïense functionarissen.
De Oekraïense hoofdstad kreeg in mei bijna elke nacht te maken met luchtaanvallen, meldde AFP, hoewel de aanvallen sindsdien enigszins zijn afgenomen omdat de gevechten aan de frontlinie deze zomer in Zuid- en Oost-Oekraïne woedden. Raketten hebben in augustus het westen van Oekraïne getroffen, ver van de belangrijkste frontlinies.
Oorspronkelijke video traceren
De misleidende berichten in het Nederlands linken naar dezelfde video waarin tientallen mensen bij een zwembad zonnebaden of cocktails drinken. In de meeste Nederlandse berichten heeft de video het volgende watermerk: @dom-lucre. Op Twitter, onlangs omgedoopt tot “X”, vonden we een account met deze naam. De “Beach Club”-video werd onder andere gepost door deze gebruiker, om de oorlog in Oekraïne te bagatelliseren.
Onder de video zijn verschillende “lezers voegden context toe”-notities te vinden, evenals een toegevoegde thread. Een van de notities is een tweet van een andere gebruiker, @MarinescuEdwar1, die om hulp vraagt en beweert dat @dom-lucre zijn TikTok-video’s heeft gestolen en er nu verkeerde informatie mee verspreidt.
@MarinescuEdwar1 had de “Beach Club”-video gepost met een tekst waarin hij beweert de “originele auteur” te zijn. De video heeft een ander watermerk, “zhadyftw“, afkomstig van zijn TikTok account waar de video meer dan 4 miljoen keer is bekeken sinds het werd gedeeld.
We hebben Edward benaderd via sociale media. Op 17 augustus 2023 bevestigde hij aan AFP dat hij de maker is van de video en legde hij uit dat het een mash-up is van verschillende delen van verschillende video’s die hij op die dag had gefilmd. Hij stuurde een van de volledige video’s die hij gebruikte voor de TikTok-clip naar AFP. “Ik maakte verschillende video’s tijdens mijn verblijf bij het zwembad en maakte toen een korte compilatie voor TikTok met toegevoegde muziek”, zei hij. Hij stuurde ons ook een livestream die hij die dag op TikTok opnam van zichzelf bij het zwembad, waar hij “in gesprek was met Oekraïense kijkers”. In een vervolgbericht bevestigde hij ook dat hij momenteel in Kiev woont.
We hebben een screenshot gemaakt van de originele video die ons is toegestuurd. Die video is een van de vele die gebruikt zijn om de TikTok clip te maken. We hebben het vergeleken met de virale video die Edward op TikTok plaatste:
De video is volgens opgenomen in de “Fifty Beach Club” in Kiev volgens Edward, die reageerde op een vraag in de commentaarsectie op TikTok voordat hij de informatie aan AFP bevestigde. De video komt overeen met het decor van de Club op hun webpagina met roze en gele strandbedden, evenals dezelfde tekeningen die te zien zijn op het logo. De plek aan de Dnjepr is ook op dezelfde manier ingericht als in de video.
Kort uitstel
Op “X”, vroeger bekend als Twitter, schreef Edward boven zijn compilatieclip van de strandclub dat hij alleen wilde laten zien “dat mensen in Oekraïne een normaal leven kunnen leiden dankzij alle luchtverdedigingssystemen die we hebben gekregen van de VS, Duitsland enz.”.
In een TikTok-clip die hij plaatste een paar dagen na de “Beach Club”-video die viral ging, zei Edward dat hij meer context wilde toevoegen aan zijn “recente video waarin je mensen in Kiev ziet genieten van hun tijd bij het zwembad en in het centrum van de stad”. Hij legde verder uit dat het erg “ontmoedigend is om zoveel haat van buitenlanders te zien”. Hij voegde eraan toe: “Het is belangrijk voor burgers tijdens de oorlog om momenten van vreugde te vinden,” en noemde de beelden van het zwembad een symbool van “hoop op een betere toekomst”. Hij legt ook uit dat het in Kiev de week voor het bericht 36 graden Celsius was geweest.
Aan het einde van de video voegt hij “Slava Ukraini” toe, ter ondersteuning van Oekraïne.
Razende oorlog aan het front
De Nederlandse berichten zaaien twijfel over de waarachtigheid van de oorlog in Oekraïne en twijf over de gevaren waaraan mensen in het land worden blootgesteld. Dit wordt vervolgens gebruikt om te vragen waarom Oekraïners hulp hebben gekregen in Europese landen en waarom ze in die landen blijven waar het veiliger is. De video toont een moment van rust in een gebied waar minder aanslagen plaatsvinden, maar dat nog steeds groot gevaar loopt door het conflict. De gevolgen van de Russische invasie zijn nog steeds duidelijk zichtbaar in Kiev, dat ongeveer 700 kilometer verwijderd is van Bakhmut en Urozhaine, twee steden aan de huidige frontlinie.
Het oosten en zuiden van Oekraïne zijn nog steeds het centrum van de gevechten, zoals te zien is op de volgende AFP-kaart van 21 augustus 2023:
Het land ligt onder vuur sinds het begin van de Russische invasie op 24 februari 2022. De regio Kiev zelf is herhaaldelijk doelwit geweest van Russische troepen, zoals blijkt uit de laatste AFP-rapporten (hier, hier en hier).
Sinds het begin van de oorlog tot 4 augustus 2023 heeft het Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED) in totaal meer dan 1160 doden geregistreerd in de oblast Kiev en meer dan 110 in de stad Kiev, waarvan respectievelijk 840 en 70 door direct geweld tegen burgers. Deze cijfers moeten echter met de nodige voorzichtigheid worden bekeken: “We houden alleen de gerapporteerde dodelijke slachtoffers bij, dus deze cijfers moeten worden gezien als voorzichtige schattingen in plaats van exacte tellingen”, voegde het hoofd communicatie van ACLED, Sam Jones, eraan toe in een e-mail aan AFP van 18 augustus.
Dankzij de gegevens van de NGO heeft AFP het “Aantal gevechten en burgerslachtoffers in Oekraïne” in kaart gebracht:
Oekraïners keren terug naar huis
Andere berichten op sociale media die naar dezelfde video verwijzen, beweren niet te begrijpen waarom vluchtelingen niet naar huis terugkeren: “Oekraïense oorlogsvluchtelingen uit NL, die op vakantie gaan naar #Oekraïne, wat doen die eigenlijk nog in ons land (grotendeels op onze kosten) als ze zó veilig, luxe & decadent vakantie kunnen vieren in hun vaderland? Lijkt me een gerechtvaardigde vraag”.
Minder dan 100.000 Oekraïners zijn tot op 26 mei 2023 naar Nederland gevlucht sinds het begin van de oorlog, volgens gegevens van de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). Sinds het begin van de invasie hebben 6,2 miljoen mensen Oekraïne verlaten, maar in de laatste update van 15 augustus zijn er ook ruim 5,9 miljoen als vluchteling geregistreerd in Europa.
De misleidende publicatie houdt ook geen rekening met de vijf miljoen intern ontheemden in Oekraïne, volgens UNHCR.
Volgens het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (ONCHR) waren er op 13 augustus 2023 in totaal 9.444 doden en 16.940 gewonde burgers in Oekraïne.
Ook de schade aan de Oekraïense economie en infrastructuur neemt nog steeds toe. Het totale bedrag aan directe gedocumenteerde schade aan de Oekraïense infrastructuur als gevolg van de grootschalige invasie door Rusland tot op april 2023 staat nu “op 147,5 miljard dollar”, luidt een artikel van de Kyiv School of Economics.
Vanaf 26 juli 2023 meldde de Unesco schade aan 38 culturele locaties in de regio Kiev.
Sinds het begin van de Russische invasie heeft AFP een aantal valse beweringen over de oorlog in Oekraïne weerlegd, zoals hier, hier, hier en hier. Al onze Factchecks over Oekraïne zijn ook hier te vinden.
