Internationale gezondheidsorganisaties en kinderartsen waarschuwen dat het drinken van rauwe dierlijke melk onveilig is voor baby’s vanwege de bacteriën die erin zitten. Rauwe melk heeft geen enkel verhittingsproces ondergaan om bacteriën te doden die schadelijk kunnen zijn voor mensen. Dierlijke melk heeft ook niet de juiste voedingswaarde voor kinderen jonger dan één jaar. In een virale post op sociale media die duizenden keren is gedeeld, wordt echter beweerd echter dat rauwe geitenmelk het beste alternatief is voor moedermelk voor zuigelingen. Het bericht wordt vergezeld van een oude foto van een baby die uit de speen van een geit drinkt.
De bewering werd sinds april 2023 meer dan 2000 keer gedeeld tot ver in juni op Facebook en werd op Telegram meer dan 30.000 keer bekeken. Het bericht werd op sociale media geplaatst door de site Leef Bewust, die zichzelf het “grootste holistische gezondheidsplatform van Nederland” noemt. De site deelde de claim ook al in 2022 op sociale media (hier en hier).
“Nog niet zo lang geleden was dit heel normaal”, staat er in de tekst bij de foto van een baby die uit de speen van een geit drinkt. “Het allerbeste alternatief na moedermelk is rauwe geitenmelk. Poedertjes zijn niet gezond voor baby’s,” staat er.
Maar verschillende deskundigen vertelden AFP dat rauwe, ongepasteuriseerde dierlijke melk niet veilig is. Kinderen jonger dan één jaar krijgen niet de voeding die ze nodig hebben van dierlijke melk en zuigelingenvoeding is het beste alternatief voor moedermelk, zeiden de experts.
AFP heeft de site die dit bericht deelde al eerder gecontroleerd (bijvoorbeeld hier) vanwege het publiceren van misleidende informatie over de preventieve maatregelen in Nederland tijdens de COVID pandemie, waaronder de effectiviteit van vaccinatie.
Rauwe melk bevat risicovolle bacteriën
Het Nederlandse Voedingscentrum zegt dat het geven van rauwe melk aan kinderen riskant is. “Het advies is om kinderen geen rauwe melk te geven. En ook voor de algemene bevolking raden we dit niet aan. Het brengt onnodige voedselveiligheidsrisico’s met zich mee en is niet aangetoond ‘gezonder’”, zei woordvoerder Tara Eikenaar in een email op 28 juni 2023 aan AFP.
Professor Maissa Rayyan, een neonatoloog van het UZ Leuven in België, zei: “Zou je geitenmelk onbewerkt toedienen aan zuigelingen, dan ga je ze blootstellen aan heel veel gevaren.” In een gesprek met AFP op 30 juli beschreef ze rauwe geitenmelk als “onveilig” en “absoluut geen alternatief” voor moedermelk.
“Rauwe geitenmelk kan ziekmakende bacteriën bevatten, wat niet goed is voor pasgeborenen die een immuunsysteem hebben dat zich nog moet ontwikkelen”, zei J.H. Kreijen-Meinesz, kinderarts en neonatoloog in het HMC-ziekenhuis in Den Haag, per e-mail aan AFP op 2 juni.
“Zuigelingen, kinderen, zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben een hoger risico om ziek te worden van het drinken van rauwe melk”, staat in een artikel uit 2015 van het panel voor biologische gevaren (BIOHAZ) van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA).
In het artikel staat dat rauwe melk “schadelijke bacteriën kan bevatten die ernstige ziekten kunnen veroorzaken”, waarvan Campylobacter, Salmonella en Shigatoxineproducerende Escherichia coli (STEC) als de meest voorkomende worden genoemd.
Het Amerikaanse Centra voor Ziektebestrijding en -preventie (CDC) beschrijft rauwe melk als “een van de gevaarlijkste voedingsmiddelen”. “Mensen die ziek worden van rauwe melk kunnen vele dagen diarree en buikkrampen hebben en zouden kunnen overgeven. Sommige mensen kunnen ernstige of zelfs levensbedreigende ziekten ontwikkelen”, aldus de CDC.
Uit een onderzoek dat is gepubliceerd in 2015 blijkt dat de consumptie van rauwe koemelk enkele voordelen kan hebben, maar dat het op zijn minst minimaal bewerkt moet worden om de bacteriële risico’s te verwijderen.
“Op jonge leeftijd verminderde de consumptie van rauwe koemelk het risico op manifeste luchtweginfecties en koorts met ongeveer 30%”, aldus de onderzoekers, die daar echter aan toevoegde: “Nogmaals, rauwe melk kan levensbedreigende infectieziekten veroorzaken. Daarom is er behoefte aan minimaal verwerkte, maar microbiologisch veilige melk”.
“Als de gezondheidsrisico’s van rauwe melk kunnen worden overwonnen, zou de impact op de volksgezondheid van minimaal verwerkte maar pathogeenvrije melk enorm kunnen zijn”, schrijven de onderzoekers.
Na een analyse in 2014 van ongeveer 1.000 artikelen over de risico’s van rauwe koemelk, stelden onderzoekers van het Johns Hopkins Center for a Livable Future vast dat consumenten bijna 100 keer meer kans hebben om door voedsel overgedragen ziekten te krijgen door het drinken van rauwe koemelk dan van gepasteuriseerde melk. “We blijven zitten met een grote onzekerheid over de potentiële voordelen van rauwe melk, maar met een duidelijk begrip van de microbiële gevaren van het consumeren van rauwe melk,” concluderen de onderzoekers in het volledige onderzoek.
Hygiënische productie
Rauwe melk kan gezond zijn als de melk wordt behandeld volgens de hoogste normen voor menselijke consumptie, zegt het in de VS gevestigde Raw Milk Institute, dat pleit voor de veilige en hygiënische productie van rauwe melk voor directe menselijke consumptie.
“Schone rauwe geitenmelk is fantastisch voor volwassenen en baby’s als het afkomstig is van een boer die hoge normen hanteert en routinematig testen uitvoert”, vertelde oprichter Mark Mcafee van het instituut in een e-mail op 6 juli 2023 aan AFP. Rauwe melk bestemd voor verwerking is “vuile melk met ziekteverwekkers” en “niet goed voor menselijke consumptie”, zei hij.
“Als een boer echter gespecialiseerde normen en testen gebruikt die ontworpen zijn voor menselijke consumptie, beschouwen we die melk als een zeer laag risico en zeer veilig”, zei hij.
Op de site van het instituut staan richtlijnen en normen voor de productie van veilige rauwe melk. Het voegt er wel aan toe: “Deze normen zijn geen garantie voor perfect veilig voedsel. Wanneer ze echter zorgvuldig worden opgevolgd, zullen deze richtlijnen het risico op ziekte als gevolg van de consumptie van rauwe melk drastisch verminderen en de veiligheid van rauwe melk verbeteren.”
Borstvoeding is het beste, gevolgd door zuigelingenvoeding
Kinderartsen beschouwen moedermelk als de “gouden standaard” voor voeding voor baby’s, zei dr. Rayyan. Een alternatief of aanvulling is zuigelingenvoeding (hier gearchiveerd), die in poedervorm of vloeibaar kan zijn en in Nederland wordt gecontroleerd op Europese normen.
“Als een zuigeling niet of slechts partieel met moedermelk gevoed wordt, is aangepaste kunstvoeding het enige goede alternatief, en dit tot de leeftijd van 12 à 18 maanden”, staat in een brochure van de Vlaamse Vereniging Kindergeneeskunde (hier gearchiveerd).
Als moedermelk niet beschikbaar is, hebben zuigelingen jonger dan één jaar volgens dr. Kreijen-Meinesz zuigelingenvoeding nodig om de juiste voedingswaarde te krijgen. “Zuigelingenvoeding is qua samenstelling afgestemd op de voedingsbehoefte van baby’s. Hierbij is ook gekeken naar de samenstelling van borstvoeding, om deze voeding daar zoveel mogelijk op te laten aansluiten”, aldus dr. Kreijen-Meinesz.
Hoewel onbewerkte geitenmelk niet geschikt is voor zuigelingen, is er wel zuigelingenvoeding op basis van geitenmelk verkrijgbaar, legde dr. Rayyan uit.
Verse geiten- en dierenmelk moet worden vermeden in de eerste 12 maanden van het leven van een kind, maar zuigelingenvoeding op basis van geitenmelk kan gezond zijn voor baby’s en peuters die problemen hebben met koemelk, zegt WebMD, een gespecialiseerde gezondheidswebsite. Maar hoewel geitenmelk beter verteerbaar is dan koemelk, blijkt uit sommige onderzoeken ook dat geitenmelk in verband wordt gebracht met hoge percentages bloedarmoede, meldt het WebMD artikel.
Het Voedingscentrum stelt echter dat de betere verteerbaarheid van geitenmelk niet bewezen is. Er zijn geen duidelijke voordelen van geitenmelk ten opzichte van koemelk, meldt de website. “De verteerbaarheid zou ook gelijkwaardig zijn aan koemelk en moedermelk”, voegt dr. Rayyan daar aan toe.
Hoe zit het met rauwe melk thuis verhitten?
Besmetting van dierlijke melk is een van de redenen voor de start van pasteurisatie, waarbij melk matig wordt verhit om micro-organismen die schadelijk zijn voor de gezondheid te doden.
Tara Eikenaar van het Voedingscentrum, zei tegen AFP dat zelfs nadat rauwe melk werd verhit om bacteriën te verwijderen, het mogelijk niet veilig is voor kinderen.
“Je wilt voor kinderen geen onnodig risico lopen op voedselinfectie door in een huiselijke setting zelf melk te gaan verhitten. Het kan altijd zo zijn dat er dan niet geheel voedselveilig gewerkt wordt in de keuken,” legde ze uit.
Nadat een baby één jaar is geworden, kan deze beginnen met het drinken van dierlijke melk — maar het is nog steeds het veiligst om gepasteuriseerde melk te kopen, aldus Eikenaar: “Dit is melk die zo behandeld is dat de kans op voedselinfecties zo klein mogelijk gehouden wordt”.
Het thuis verhitten van rauwe melk zou de bacteriën doden, maar de melk zou nog steeds niet de beste voedingswaarde hebben voor jonge kinderen, zei dr. Rayyan: “Als je rauwe geitenmelk zelf zou verhitten, zou je de bacteriën doden, maar je zou ook een aantal van de goede eiwitten in de melk vernietigen. Bovendien zou je van sommige voedingsstoffen nog steeds te veel hebben en van andere te weinig om aan de behoeften van de baby te voldoen”.
“Als een gezonde evenwichtige voeding vlot verloopt en je kind neemt een vitamine D-supplement, kan je er voor kiezen om op de leeftijd van 12 à 18 maanden over te schakelen naar volle melk(producten) of calciumverrijkte sojaproducten,” luidt de website van Kind en Gezin. Vanaf drie jaar is halfvolle en magere koemelk ook prima, aldus de website.
Werden baby’s vroeger rechtstreeks van het dier gevoed?
In het bericht dat wordt gedeeld op sociale media wordt beweerd dat “nog niet zo lang geleden” een geit kon worden gebruikt om een baby te voeden als er geen moedermelk beschikbaar was.
Baby’s voeden door ze direct aan de uier van een geit te laten drinken werd ooit toegepast in Europa en heeft zelfs Europese samenlevingen gered van wijdverspreide kindersterfte in moeilijke tijden, zo wordt professor Deborah Valenze van de Universiteit van Columbia geciteerd in dit artikel uit 2016 in de Washington Post. Franse weeshuizen in de 18e eeuw hielden dieren ter plaatse om te helpen met het voeden van baby’s, zei Valenze, auteur van Milk: A Local and Global History (2012).
“Het belangrijkste probleem was het probleem van de sanitaire voorzieningen, waardoor in de jaren 1880-1890 in Europa een publieke verontwaardiging ontstond: de melkvoorziening was vaak besmet door verschillende vormen van vervuiling, waaronder vuil, mest, vliegen, microben die ziektes bij zich droegen en verontreinigende stoffen die aan de koeien werden gevoerd,” schreef Valenze op 7 juni 2023 in een e-mail aan AFP.
De foto in de post traceren
De foto in zwart-wit van een baby die drinkt aan de uier van een geit is volgen de misleidende online beweringen afkomstig uit 1927. Onderaan de foto is de naam van een website te zien “TheHomesteadSurvival.com”. De website plaatste de foto op zijn Facebookpagina op 10 februari 2017 met het bijschrift dat het het Amerikaanse “huiselijk leven” in 1927 afbeeldde.
Dit artikel uit 2022 van de Amerikaanse factcheck-groep Snopes komt echter overeen met een afbeelding op de website van een winkel op het Spaanse eiland Lanzarote. De winkel publiceerde de foto en een bijschrift (hier gearchiveerd) in een bericht in 2019, waarin het werd beschreven als een foto uit 1958, genomen in het Lanzarote dorp El Mojón.
