Het antiparasitaire geneesmiddel ivermectine wordt in Australië niet aanbevolen als behandeling tegen het coronavirus, in tegenstelling tot valse beweringen die online worden verspreid. Hoewel Australië de beperkingen heeft opgeheven op het voorschrijven van ivermectine voor “off-label” gebruik — wat betekent dat het kan worden voorgeschreven door artsen om aandoeningen te behandelen waarvoor het niet officieel is goedgekeurd — geeft de geneesmiddelenregulator van het land duidelijk aan dat het ivermectine niet onderschrijft als behandeling voor preventie tegen Covid-19.
Een Twitterbericht werd meer dan 800 honderd keer gedeeld op sociale media met de bewering: “Australië ‘ontdekt’ Ivermectine als wondermiddel tegen Coronavirus”.
NineforNews, een website die bekend staat om het verspreiden van valse informatie die AFP in het verleden heeft ontkracht (hier, hier en hier), citeerde de tweet in een artikel dat meer dan 300 keer is gedeeld op Facebook en waarin dezelfde valse bewering wordt gedaan dat Australië zijn verbod op off-label ivermectine heeft opgeheven omdat het zich heeft gerealiseerd dat het kan worden gebruikt om covid te behandelen.
De tweet werd ook gedeeld door Europees parlementslid Marcel de Graaff (FVD) die de valse bewering herhaalde dat ivermectine was bewezen als een effectief middel tegen covid en dat mensen daarom niet gevaccineerd hadden moeten worden tegen de ziekte.
AFP ontdekte echter dat Australië niet heeft verklaard dat ivermectine effectief is tegen covid. Het Australische medicijnagentschap verklaarde zelfs dat een van de redenen waarom de beperkingen op het voorschrijven waren gewijzigd, het hoge vaccinatieniveau in het land was, waardoor het risico van COVID-19 voor de volksgezondheid was afgenomen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (hier gearchiveerd), het Europees Geneesmiddelenbureau (hier gearchiveerd) en het Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) (hier gearchiveerd) wijzen er allemaal op dat ivermectine alleen is getest tegen COVID-19 in een klinische omgeving.
De NIH legt uit dat, hoewel is aangetoond dat het de replicatie van het virus in celculturen beperkt, hiervoor doses tot 100 keer hoger zouden moeten worden toegediend dan de doses die zijn goedgekeurd voor mensen. De EMA concludeert dat het gebruik van ivermectine voor de preventie of behandeling van COVID-19 “momenteel niet kan worden aanbevolen buiten gecontroleerde klinische onderzoeken”.
AFP heeft eerder andere onjuiste beweringen over ivermectine gecontroleerd (bijvoorbeeld hier en hier).
Wat laat de video in de valse beweringen zien?
De valse beweringen bevatten ook een video van een oude televisiereportage uit 2020 van het rechtse amerikaanse televisienetwerk One America News (OAN), over een gepubliceerde studie over de mogelijkheid om ivermectine te gebruiken tegen COVID-19.
Het OAN-nieuwsbericht dat in de valse beweringen wordt gedeeld, misleid door te zeggen dat Australische onderzoekers ontdekten dat ivermectine “het virus in slechts 48 uur kon genezen”. De onderzoekers van de Monash University maakten echter geen dergelijke bewering in hun onderzoek.
Het onderzoek (hier gearchiveerd) stelde dat ivermectine “het virus binnen 48 uur kon doden in celcultuur”, maar maakte duidelijk dat de bevindingen betekenden dat er “verder onderzoek moet worden gedaan naar mogelijke voordelen bij mensen”.
AFP heeft al eerder misleidende beweringen van OAN ontkracht, waaronder hier en hier.
Waarom heeft Australië de beperkingen op het voorschrijven van ivermectine opgeheven?
De Australian Therapeutic Goods Administration (TGA), de Australische toezichthouder op geneesmiddelen, kondigde in mei (hier gearchiveerd) aan dat het vanaf 1 juni de beperkingen zou opheffen voor huisartsen die ivermectine voorschrijven voor off-label gebruik.
Maar in de aankondiging op de website stelt de TGA duidelijk dat het “het off-label voorschrijven van ivermectine voor de behandeling of preventie van COVID-19 niet onderschrijft”.
De TGA vermeldt geen nieuwe ontdekking over de effectiviteit van het geneesmiddel tegen COVID-19 als reden voor haar besluit — in tegendeel: de organisatie legt juist uit dat de beperkingen worden opgeheven omdat het risico voor de volksgezondheid is afgenomen; omdat artsen zich bewust waren geworden van de risico’s en voordelen van ivermectine; omdat er weinig kans is op tekorten van het geneesmiddel voor goedgekeurd gebruik en omdat de vaccinatiegraad en de immuniteit tegen COVID-19 hoog zijn.
Sinds september 2021 mochten alleen specialisten het geneesmiddel off-label voorschrijven vanwege bezorgdheid over de veiligheid van mensen die het zonder het juiste gezondheidsadvies gebruiken om COVID-19 te behandelen in plaats van goedgekeurde vaccins en behandelingen. De beperkingen waren ook om tekorten van het medicijn voor goedgekeurd gebruik te voorkomen, zei de TGA.
Hoe zit het in Nederland?
In Nederland mag ivermectine alleen worden voorgeschreven voor de ziekten waarvoor het is geregistreerd of voor wetenschappelijk klinisch onderzoek, zo staat te lezen in deze mededeling van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugdzorg (hier gearchiveerd). In de mededeling van de IGJ van 25 maart 2021 staat dat het voorschrijven van ivermectine voor de behandeling van COVID-19 “buiten de richtlijnen om” is en dat artsen een boete krijgen als ze dit medicijn ten onrechte voorschrijven.
Het off-label voorschrijven van medicijnen is alleen toegestaan onder strikte regels volgens de richtlijnen van de IGJ.
Toen AFP contact opnam om meer duidelijkheid te krijgen over de huidige richtlijnen voor het gebruik van ivermectine, verklaarde Mariël van Dam, woordvoerder van de IGJ: “De beperking zoals beschreven op onze website is nog steeds van kracht: voorschrijvers riskeren een boete als ze ivermectine off-label voorschrijven voor de preventie of behandeling van COVID-19.”
Ze zei dat de beslissing om de boetes in te voeren werd genomen tijdens de pandemie “nadat het off-label gebruik expliciet werd afgeraden in richtlijnen van twee professionele instanties, het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) en de SWAB (Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid)”.
In 2022 werden 16 Nederlandse artsen beboet voor het voorschrijven van ivermectine of hydroxychloroquine (een ander medicijn dat mensen ten onrechte gebruikten in de hoop te genezen van covid), luidt een artikel uit de NL Times.
Aan het begin van het jaar ontstond er in Nederland een tekort aan ivermectine om schurft te genezen.
Ivermectine geen bewezen behandeling tegen Covid-19
De publieke belangstelling voor ivermectine als mogelijke behandeling tegen Covid begon kort na het begin van de pandemie, toen Australische wetenschappers van de Monash University in Melbourne in april 2020 voorlopige bevindingen publiceerden over de werking van het middel in een laboratoriumomgeving.
Monash stelt duidelijk op haar website dat het onderzoek niet betekent dat het veilig is voor mensen om ivermectine te gebruiken als een COVID-19 behandeling.
“Hoewel aangetoond is dat ivermectine effectief is in het laboratorium, kan het niet bij mensen worden gebruikt om COVID-19 te behandelen totdat verdere tests en klinische onderzoeken zijn afgerond om de effectiviteit van het medicijn vast te stellen op niveaus die veilig zijn voor dosering bij mensen”, zei Monash en het voegde eraan dat de effecten van ivermectine op de bestrijding van covid nog niet bewezen zijn en dat mensen geen zelfmedicatie moeten nemen met het medicijn.
De OAN-video die in de valse beweringen wordt getoond, werd in augustus 2020 op de Facebook-pagina van het televisiekanaal geplaatst. De YouTube-link naar de video is niet langer beschikbaar — in een YouTube-melding staat dat de video is verwijderd wegens het schenden van de communityrichtlijnen.
Het gebruik van ivermectine door mensen in de hoop dat het voorkomt dat ze besmet raken met covid leidde tot tekorten aan het medicijn in sommige landen, zoals uitgelegd in dit AFP-rapport over Indonesië.
Meer AFP factchecks over misleidende of onjuiste beweringen over COVID-19 vind je hier.
