De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft geen nieuwjaarstoespraak gehouden waarin hij aankondigt dat zijn land de Europese Unie verlaat, in tegenstelling tot wat wordt beweerd in berichten op sociale media in verschillende talen. Hoewel Orbán vaak anti-EU politieke retoriek heeft gebruikt en hervormingen van de werking van de instellingen heeft voorgesteld, heeft zijn regering verklaard voorstander te zijn van voortzetting van het EU-lidmaatschap. Bovendien heeft Orbán in het nieuwe jaar geen grote openbare toespraken gehouden. Een versie van de tekst die op sociale media wordt gedeeld, werd vroeg op 1 januari 2023 op een Russische satirische website geplaatst.
Begin januari 2023 werd in vele Europese talen, waaronder Nederlands, Hongaars, Frans, Grieks, Slowaaks, Tsjechisch, Kroatisch en Duits, duizenden keren een bericht op sociale media gedeeld waarin ten onrechte werd beweerd dat “Hongarije heeft besloten de Europese Unie te verlaten. Premier Viktor Orbán maakte dit bekend in zijn nieuwjaarstoespraak.”
Het bericht werd ook in het Bulgaars gedeeld, maar in deze versie wordt het Russische woord “Евросоюз” (“Europese Unie”) gebruikt in plaats van het Bulgaarse “Евросъюз”. In de Nederlandse versies zijn de meeste beweringen gekoppeld aan een screenshot van een vertaling, zoals hier en hier. In de linkerbovenhoek van het bericht in de gelinkte afbeelding is het woord “русский” te zien dat in het Russisch “Russisch” betekent, gevolgd door de gebruikelijke pijl die naar de taal waarin het dan vertaald is wijst, hier het Nederlands. Dit waren aanwijzingen dat het bericht mogelijk afkomstig was van een Russische bron.
Een zoekopdracht op de Russische zoekmachine Yandex en Telegram leidde ons naar deze Telegram-post die op 1 januari 2023 om 02:00 CET (01:00 GMT) werd gepubliceerd in het Telegram-kanaal van de Russischtalige satirische website Panorama. De tekst werd ook gepubliceerd op de webpagina van Panorama. Dit artikel werd gearchiveerd op 1 januari om 01:17 GMT.
Screenshot van een vals bericht vastgelegd op 16 januari 2023In Hongarije houdt de president een nieuwjaarstoespraak, niet de premier
Hoewel de virale berichten beweren dat Orbán de vermeende aankondiging heeft gedaan in een “nieuwjaarstoespraak”, is er geen bewijs dat hij dit jaar een dergelijke toespraak heeft gehouden. Zoekopdrachten op trefwoorden op Google en op prominente Hongaarse media (hier en hier) leverden geen resultaten op. Een dergelijke drastische en belangrijke openbare aankondiging zou in Hongarije en elders veel aandacht hebben gekregen.
De openbare toespraken en interviews van de Hongaarse premier zijn online beschikbaar en ook daar is geen “nieuwjaarstoespraak” te vinden. De meest recente is een verklaring van een persconferentie op 21 december waarin hij geen melding maakt van plannen om de EU te verlaten.
In Hongarije is het gebruikelijk dat de president een nieuwjaarstoespraak houdt en niet de premier. President Katalin Novák heeft op nieuwjaarsdag wel een toespraak gehouden, die hier te lezen is. In haar toespraak sprak Novák over het belang van solidariteit, en zei ze niets wat lijkt op de citaten in de valse berichten. Ze verwees zelfs helemaal niet naar de EU.
Standpunten van Orbán over de EU
De regering van Orbán is de afgelopen jaren vaak in conflict gekomen met de EU-instellingen omdat Brussel vindt dat zijn regering de rechtsstaat heeft uitgehold en corruptie heeft toegelaten. De EU heeft miljarden euro’s aan financiering voor Hongarije bevroren in afwachting van hervormingen om deze zorgen weg te nemen.
In een interview dat op 24 december 2022 gepubliceerd werd, zei Orbán dat de houding van Brussel gebaseerd was op discriminatie van zijn land, waarbij hij de term “Hungarofobie” gebruikte. Hij heeft ook gezegd dat het rechtsstaatproces van de EU “een ernstige nagel aan de doodskist van de EU” is. Orbán gebruikt regelmatig strijdlustige metaforen wanneer hij het over de EU heeft en noemt topontmoetingen en onderhandelingen regelmatig “veldslagen”. Zijn regering heeft beweerd dat de EU de nationale soevereiniteit van haar leden bedreigt en dat ze “moet worden gestopt“. Hij heeft ook gezegd dat hij het Europees Parlement in zijn huidige vorm zou willen afschaffen en vervangen door afgevaardigden van de nationale parlementen.
Orbán en zijn regering hebben echter altijd publiekelijk volgehouden dat ze voorstander zijn van het EU-lidmaatschap. Viktor Orbáns politiek directeur Balázs Orbán (geen relatie) werd in een interview op 8 januari 2023 gevraagd of Viktor Orbán de NAVO en de Europese Unie wil verlaten. Balázs Orbán antwoordde dat de “vraag absurd en kwaadaardig” is.
Op 10 januari bevestigde Viktor Orbáns woordvoerder Zoltán Kovács aan AFP in een e-mail dat de “bewering” dat Hongarije de EU zou verlaten “volledig vals” was.
In september 2022 zei Viktor Orbán zelf tegen Hongaarse parlementsleden: “Ik bevestig dat we, ondanks onze geschillen met Brussel, onze toekomst zien als lid van de Unie.”
In de database met toespraken van Orbán van de afgelopen twee jaar wordt ook geen melding gemaakt van plannen van Hongarije om de EU te verlaten. In een toespraak van 2021 zei hij: “We zijn niet van plan om [de EU] te verlaten. We zijn niet zo gemakkelijk weg te krijgen;” In een interview van 24 oktober 2022 noemde hij het besluit van het Verenigd Koninkrijk om de EU te verlaten “jammer”.
Anti-LGBTQ retoriek
Volgens de valse berichten zou Orbán in zijn vermeende nieuwjaarstoespraak hebben gezegd dat een deel van de reden dat Hongarije de EU verlaat is dat: “We maakten deel uit van een Europese familie, en het bleek een LHBT-familie te zijn, waar in plaats van een vader en moeder ouders het kind worden opgedrongen, genummerd als in een concentratiekamp.”
Hoewel AFP dit exacte citaat niet heeft kunnen vinden in geen enkel van de openbare uitspraken van Orbán, is het waar dat hij vaak anti-LHBTQ taal en tropen gebruikt in zijn toespraken, bijvoorbeeld door het hekelen van zogenaamde “LHBTQ propaganda” en het gebruik van de slagzin “de vader is mannelijk, de moeder is vrouwelijk“.
Een wet die de zogenaamde “promotie van homoseksualiteit” voor jongeren onder de 18 jaar verbiedt, heeft ook internationaal kritiek gekregen, waarbij EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen de wet een “schande” noemde.
Volgens de valse berichten in het Nederlands is een van de redenen die Orbán zou hebben gegeven om uit de EU te willen stappen dat “de Hongaarse natie heeft nooit ingestemd met sodomie”. Dit zou de indruk kunnen wekken dat homoseksualiteit in Hongarije illegaal is, maar in feite is homoseksualiteit er in 1961 gelegaliseerd. Momenteel mogen paren van hetzelfde geslacht in Hongarije een civiel partnerschap aangaan, maar niet trouwen of kinderen adopteren.
De Hongaarse premier Viktor Orban gebaart terwijl hij een jaarlijkse persconferentie in Boedapest toespreekt op 21 december 2022, voorafgaand aan de laatste vergadering van de regering van het jaar 2022.Obstakels voor Hongaarse terugtrekking uit de EU
Als Hongarije zou besluiten de EU te verlaten, zou het proces ingewikkelder kunnen zijn dan de valse berichten op de sociale media suggereren.
Ten eerste is het lidmaatschap van de EU verankerd in de Hongaarse grondwet, die ook referenda over internationale verdragen verbiedt. Met haar tweederde “supermeerderheid” in het parlement zou Orbáns regering echter in theorie de grondwet kunnen wijzigen om de weg vrij te maken voor een eventuele “Huxit”.
Hongarije zou dan een beroep moeten doen op artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie om het formele proces van uittreding uit de Unie te starten. Dit is slechts één keer gebeurd, in het geval van het Verenigd Koninkrijk, en het proces duurde verscheidene jaren.
Volgens een enquête van het instituut Median van december 2022 stond 78 procent van de Hongaren volledig (43 procent) of enigszins (35 procent) achter het EU-lidmaatschap, waarbij het instituut zei dat de steun met 10 procentpunten was gedaald sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne. In de loop van de oorlog heeft de Hongaarse regering de EU herhaaldelijk de schuld gegeven van de hoge energieprijzen.
Geen enkele grote Hongaarse politieke partij is momenteel openlijk voorstander van een vertrek uit de EU. In 2022 kondigde de rechtse politicus János Volner de oprichting van de “Huxit-partij” aan, maar de partij nam niet deel aan de verkiezingen van 2022 en heeft sindsdien geen noemenswaardige aandacht gekregen.
