Deze foto van beschadigde auto’s bewijst niet dat oorlogsgeweld in Oekraïne in scène is gezet

Berichten op sociale media die sinds eind april duizenden keren in meerdere talen zijn gedeeld, presenteren een foto die in Oekraïne is genomen als bewijs van een ‘in scene gezet’ bombardement omdat de auto’s op de foto zwaar beschadigd zijn, maar de ramen van een nabijgelegen gebouw intact bleven. Maar deze observatie bewijst niet de foto geënsceneerd is. Getuigenissen van bewoners, berichten in de media en andere beelden bevestigen het echte geweld dat op deze specifieke straathoek plaatsvond. Hoewel de precieze oorzaak van de schade aan de auto’s niet onafhankelijk kan worden geverifieerd, suggereert het bewijs dat het niet door een bombardement kwam, maar door botsingen met militairevoertuigen terwijl de woonwijk werd bezet door Russische soldaten en tanks.

“Dit is echt super glas! Een explosie met een schokgolf zo hevig dat het auto’s omver werpt, maar alle ramen op slechts enkele meters afstand zijn nog gewoon heel!” luidt dezetweet met een foto van gekantelde auto’s en Engelse tekst met een soortgelijke sarcastische toon van 23 april, 47 keer geretweet. De foto verscheen ook in Nederlandse berichten op andere sociale platforms zoals Facebook (hier, hier, hier) en het werd ongeveer 19.000 keer bekeken op Telegram.

Het bericht werd duizenden keren gedeeld in meerdere talen, waaronder in het Frans, Roemeens, Pools, Grieksen Duits.

De berichten circuleren nadat de Russen zich hadden teruggetrokkenuit Boetsja, een buitenwijk van de Oekraïense hoofdstad Kiev. Het gebied was vanaf 27 februari ongeveer een maand onder controle van Moskou. Een AFP-teamarriveerde op 2 april in Boetsja, meldde wijdverbreide schade en trof 20 lijken in burgerkleding aan op de Yablunska-straat.

Oekraïne heeft de Russische strijdkrachten beschuldigd van oorlogsmisdaden tegen burgers in het gebied en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zeiop 29 april dat 900 lijken zijn gevonden in de omgeving van Boetsja. De Verenigde Naties documenteerdede “onwettige moord” van zo’n 50 burgers in de stad, onder meer door standrechtelijke executie. Rusland ontkendede verantwoordelijkheid en beschuldigde Oekraïne ervan de lichamen opzettelijk te hebben neergelegd nadat Russische troepen zich hadden teruggetrokken, een claim die ontkrachtkan worden met satellietbeeldendie aantonen dat enkele lichamen al weken in de Yablunska-straat lagen.

De foto van de auto’s zou een ander voorbeeld zijn van een geënsceneerde gebeurtenis die wordt gepresenteerd als een bomaanslag. Maar een analyse van mediaberichten, beelden en getuigenverklaringen leveren geen bewijs van een bomaanslag op deze straathoek, maar dat het werd overgenomen door Russische soldaten en tanks. Bovendien suggereren dronebeelden dat de beschadigde auto’s er al waren tijdens de Russische bezetting en daar niet zijn geplaatst na de terugtrekking van de troepen.

Foto toont appartementencomplex dat werd overgenomen door Russische soldaten 

Via een omgekeerde zoekopdrachtvan de afbeelding met Google ontdekte AFP dat de foto in de berichten is genomen op 4 aprildoor Rodrigo Abd voor het persbureau Associated Press (AP) en gepubliceerd met het bijschrift: “Een Oekraïense soldaat loopt met kinderen langs vernietigde auto’s als gevolg van de oorlog tegen Rusland, in Boetsja, aan de rand van Kiev, Oekraïne, maandag, 4 april 2022.”

 

 

Rodrigo Abd legde op 14 april 2022 uit aan AFP uit dat bewoners in het gebied hem vertelden dat Russische soldaten het gebouw achter de auto’s hadden overgenomen.

“Het gebouw was een van de hoofdkwartieren van het Russische leger in Boetsja”, zei hij, en dat er bewijs was van grote schade in de buurt, waaronder sporen van een tank in de modder bij de gekantelde auto’s.

Naast de foto publiceerde AP een videovan dezelfde locatie.

Met behulp van Google Earth en Google Street View, heeft AFP het gebouw met de L-vorm gelokaliseerd op het pleinbegrensd door de Tsentralna-, Sadova-, Vodoprovidna- en Yablunska-straat.

Meer foto’s van dezelfde locatie op verschillende dagen werden door het persbureau Reutersgepubliceerd en de stockfotowebsite Getty Imagestoont beschadigde auto’s en puin op de grond buiten het gebouw.

Verder werden foto’s en opnamesgepubliceerd door leden van een Facebookgroep van inwoners van Boetsjamet meer dan 30.000 leden.

In deze groep plaatsteeen Facebookgebruiker dezelfde foto die op sociale media circuleert en vroeg om de juiste achtergrondinformatie van de scène. Facebookgebruikers bespraken de claim en AFP vroeg ook om een verklaring van de groep.

Een Facebookgebruiker schreef:“de auto’s werden omvergeworpen door zwaar materieel, niet door bommen”. Hij merkte op: “er zit een grote kras op de zijkant van de oranje auto, je kunt zien dat deze is omvergeworpen door een gepantserd voertuig of iets dergelijks.”

Internetgebruikers bevestigden ook het exacte adres waar de foto’s werden genomen: Centralestraat 33, naast de kleuterschool Nr. 6 “Jablonka.”in Boetsja. Deze woonwijk ligt op slechts een tiental minuten lopen van de beruchte Jablonka-straat, waar AFP-journalisten de verschillende lijken van burgers zagen.

In de screenshots hieronder zijn beelden te zien die gedeeldzijn in de Facebookgroep van Boetsja-bewoners, waaronder van een wit busje (rood omcirkeld door AFP) dat ook beschadigd was en geparkeerd stond in de buurt van de oranje auto in de misleidende berichten.

AFP belde het telefoonnummer dat op het busje staat en bereikte Pavel Stanislavovich Dirinko, managervan het bedrijf, op 26 april.

“Dit is onze auto, een van degenen die gestolen is van onze locatie in Boetsja”, zei hij. Hij bezocht de plaats van de auto en vertelde telefonisch aan AFP:

“De auto is aan alle kanten gehavend. Het lijkt alsof een groot voertuig – een tank of een gepantserde voertuig – er tegenaan is gebotst. Het moet een voertuig zijn geweest met brede wielen of rupsbanden. Er zitten diepe sporen in de grond. Er zitten gaten in het asfalt. Er zitten krassen op de witte carrosserie in een donkergroene kleur.”

Hij stuurde onderstaande foto’s van de schade.

AFP liet een foto van het asfalt zien aan een militaire expert. Luitenant-kolonel Marcel Podhorodecki, plaatsvervangend woordvoerder van de commandant-generaal van de Poolse strijdkrachten, zei: “Het zijn absoluut sporen van een tank of een gepantserd voertuig.”

Om meer getuigen te vinden, doorzocht AFP het adres van het gebouw – Centralestraat 33– in Google en vond een medisch bedrijf. De manager, Olena Trusz, zei dat haar flat op de vierde verdieping “een maand lang werd bezet door Russische soldaten”, samen met andere appartementen. Ze zei dat ze op 26 februari Boetsja verliet en pas na de Russische terugtrekking kon terugkeren.

“De meeste appartementen zijn nu volledig verwoest. Ik heb geluk dat de mijne niet zo erg is verwoest. Soldaten sliepen daar, dronken alle alcohol en gebruikten mijn faciliteiten”, zei ze.

Op de vraag of er tekenen waren van bomexplosies in de buurt, zoals berichten op sociale media beweren, zei ze: “Er zijn geen sporen van explosies rond het gebouw. Ik heb ze niet gezien toen ik het bezocht.”

Deze verklaringen komen overeen met een verslag door het persbureau Reutersvan 7 april over dezelfde woonwijk, met foto’s van Russische militaire voertuigen die buiten het gebouw geparkeerd staan. Het verslag, dat ten minste een tiental inwoners als bron citeert, omschrijft moord en intimidatie door Russische soldaten die verschillende appartementen in het gebouw bezetten. Er wordt niet gesproken over bombardementen.

Een inwoner die ook in het Reuters-verhaal wordt genoemd, Oleksii Tarasevich, sprak met Ellinika Hoaxes, een Griekse factcheck-website, over de auto’s die te zien zijn in de misleidende berichten op sociale media:

“De auto’s op het erf van ons huis werden gekanteld door Russische soldaten. Dat deden ze om hun militaire uitrusting te verbergen. Toen deze ‘schuilplaatsen’ werden gebouwd, hielden Russische soldaten hun uitrusting dicht bij de gebouwen en bedekten ze het aan beide kanten met auto’s. Ze bedekten de apparatuur ook met tapijten en dekens die ze hadden meegenomen nadat ze hadden ingebroken in de appartementen van het gebouw op de foto, om te voorkomen dat ze werden vastgelegd door satellietbeelden of drones.”

De betreffende beschadigde auto lijken ook zichtbaar te zijn in dronebeelden, gemaakt door pro-Kiev-strijders van Boetsja op 29 maart 2022 toen de stad nog onder Russische bezetting was. De resolutie van het beeld is te laag voor AFP om er absolute conclusies uit te trekken, maar het lijkt dezelfde beschadigde auto’s te tonen, wat het verhaal zou weerleggen dat de auto’s daar later werden geplaatst na de terugtrekking van Rusland. De dronebeelden zijn geverifieerd door het onafhankelijke Russischtalige portaal Meduza.

 

De foto van de beschadigde auto’s en intacte ruiten bewijst niet dat er aanslagen in Boetsja in scène zijn gezet. Beelden, interviews en mediaberichten bevestigen dat er misdaden en vernielingen zijn gepleegd in dit specifieke gebied. Hoewel we de directe oorzaak van de schade aan de auto’s niet hebben kunnen bevestigen, geven getuigenverklaringen en ander bewijsmateriaal aan dat ze het gevolg waren van botsingen met een militair voertuig en niet van een bomexplosie. Dronebeelden suggereren ook dat de beschadigde auto’s aanwezig waren tijdens de Russische bezetting van Boetsja, en daar dus niet zijn geplaatst na hun terugtrekking.

AFP heeft eerder andere online publicaties geverifieerd die werden gepresenteerd als “bewijs” dat de oorlog door Oekraïne in scène werd gezet, zoals een video die zogenaamd laat zien dat lichamen opzettelijk worden neergelegd door Oekraïense soldaten in een straat in Boetsja.