De oorlog tussen de Palestijnse islamitische beweging Hamas en Israël heeft duizenden burgerslachtoffers geëist sinds de islamitische beweging op 7 oktober de aanval op Israël lanceerde en daarop een Israëlische vergelding volgde in Gaza. Op sociale media worden veel valse beweringen gedaan en uit hun verband gerukte beweringen gedeeld. Zo circuleren er twee video’s die worden gebruikt om te beweren dat Gazanen hun dood ensceneren. Maar deze video’s, die bewegende lichamen tonen die bedekt zijn met lijkwaden, werden respectievelijk opgenomen in 2013 in Caïro tijdens een studentendemonstratie tegen het leger, en in 2020 in Jordanië tijdens de COVID-lockdown. De opnames hebben niets te maken met het huidige conflict tussen Israël en Hamas, en waren in 2021 al op bedrieglijke wijze gedecontextualiseerd.
“Goed kijken naar de beelden. Dit komt dan ‘s avonds in onze journaals en zo wordt ons opnieuw iets wijsgemaakt…zoveel mogelijk delen die handel”, luidt een post die op 31 oktober op Facebook werd gepubliceerd. Het bericht is gekoppeld aan een video waarin op de grond een rij lichamen te zien is die eruitzien als lijken en bedekt zijn met witte lijkwaden met Arabische inscripties. Sommige lichamen bewegen en één persoon steekt zelfs zijn hoofd naar buiten en lacht naar de cameraman. In het commentaargedeelte tonen verschillende mensen hun frustratie over het bericht. Zo schrijft er iemand: “Er sterven veel kinderen en mensen in erbarmelijke omstandigheden in Gaza dus stop met domme dingen te promoten idioot”. Maar andere gebruikers lijken het verhaal wel te geloven.
Een andere Facebookpost deelt een TikTokvideo waarin dezelfde beelden te zien zijn, evenals een andere video waarin te zien is hoe iemand op een stretcher ligt die gedragen wordt door een groep mensen voordat ze beginnen weg te rennen nadat er een sirene is begonnen te loeien. De persoon op de stretcher staat ook op en vlucht weg. Bij de video’s staat onder andere het volgende bericht in het Engels: “Weer een geënsceneerd sterfgeval door Palestina”.
Video’s met vergelijkbare berichten werden ook op grote schaal gedeeld op X, voorheen Twitter, en in het Frans (hier en hier) waarin wordt gezegd dat de valse doden worden gemaakt voor propagandadoeleinden door de Palestijnen.
De berichten verspreiden zich op sociale media te midden de oorlog tussen Israël en de Palestijnse islamitische beweging Hamas, die al duizenden doden heeft veroorzaakt sinds de Hamas-aanval op 7 oktober en de represailles van het Israëlische leger op de Gazastrook.
De Palestijnse islamitische beweging Hamas heeft meer dan 200 gijzelaars ontvoerd in Gaza, waaronder buitenlanders uit meer dan twintig landen. Sindsdien heeft Israël Gaza meedogenloos gebombardeerd en grondtroepen gestuurd. De aanval heeft volgens het ministerie van Volksgezondheid in het door Hamas bestuurde gebied aan meer dan 10.000 mensen het leven gekost, waaronder 4.000 kinderen.
Beide video’s zijn echter oud en hebben niets te maken met het huidige conflict. De eerste video werd opgenomen in 2013 tijdens een demonstratie in Caïro, Egypte ( hier 2021 door AFP ontkracht). In de tweede video (uit 2020) zijn volgens Jordaanse media Jordaniërs te zien die proberen de avondklok te trotseren die toen werd ingesteld tegen de Covid-19 epidemie.
De eerste video is een studentendemonstratie uit 2013 in Caïro
Een omgekeerde zoekopdracht leidt naar een YouTubevideo (hier gearchiveerd) die op 28 oktober 2013 is geplaatst door de Egyptische media-outlet Al-Badil. De video komt overeen met de eerste video in de posts die we hebben gevonden.
Volgens het YouTube-onderschrift tonen de beelden een bijeenkomst van studenten van de Moslim Broederschap op de Al-Azhar Universiteit in Caïro, waar ze protesteerden tegen het leger.
Sommige van de inscripties op de lijkwaden betekenen “martelaar”: ze verwijzen naar de Egyptische politieke gebeurtenissen in 2013, toen, na grootschalige demonstraties tegen de Egyptische president Mohammed Morsi ( lid van de Moslimbroederschap) in juni, het leger hem afzette in een staatsgreep en de nieuwe regering vervolgens demonstranten aanviel die de voormalige president hadden gesteund, wat resulteerde in de dood van honderden mensen.
Een andere video (hier gearchiveerd), geplaatst op YouTube door de Egyptische media Akhbar el-Yom op 28 oktober 2013, toont de demonstratie uitgebreider, vanuit een andere perspectief (vanaf 1’00).
In het bovengenoemde factcheck-artikel uit 2021 konden we ook bevestigen, dankzij overeenkomsten tussen deze video en een foto van een AFP-fotograaf, dat deze demonstratie inderdaad plaatsvond in Caïro, Egypte.
De tweede video is opgenomen in 2020 in Jordanië
Door een nieuwe omgekeerde zoekopdracht naar beelden konden we de volgende video vinden op YouTube (hier gearchiveerd), waar het werd geüpload op 24 maart 2020 onder de titel (in het Arabisch): “Nepbegrafenis in Jordanië”.
In een Facebookpost (hier gearchiveerd) van het lokale Engelstalige mediakanaal Roya News van 24 maart 2020 stond dat de beelden een groep jonge mannen toonden die probeerden de lockdown te omzeilen die in Jordanië was opgelegd tijdens de Covid-19-epidemie dat jaar.
Het medium liet deze publicatie vergezeld gaan van een link naar een van hun artikelen (hier gearchiveerd) waarin melding werd gemaakt van de arrestatie van honderden mensen die de avondklok die destijds in het land van kracht was, hadden getrotseerd.
Dit is niet de eerste keer dat deze video in een verkeerd daglicht wordt gesteld als zijnde gekoppeld aan het conflict tussen Israël en Hamas.
In mei 2021 werd het al in het Frans gedeeld op Twitter (nu X) en gepresenteerd als een geënsceneerde gebeurtenis door “Palestijnen”, op een moment dat werd gekenmerkt door dodelijke aanvallen en een zware tol aan mensenlevens in Gaza (hier gearchiveerd).
Meer AFP factcheck artikelen zijn hier te lezen.
