Scroll Top

U bekijkt de website momenteel in taal NL. Voor aanvullende factchecks en inhoud met betrekking tot andere community's kunt u de vlagpictogrammen gebruiken om van taal te wisselen.

In tegenstelling tot Russische beweringen was Oekraïens winkelcentrum open tijdens raketaanval in Krementsjoek

In tegenstelling tot Russische beweringen was Oekraïens winkelcentrum open tijdens raketaanval in Krementsjoek - Featured image

Author(s): Feliks TODTMANN, Clemence OVEREEM, Eva WACKENREUTHER, AFP Duitsland

Op 27 juni 2022 werd de Oekraïense stad Krementsjoek getroffen door Russische raketten die een winkelcentrum verwoestten waardoor zeker 18 mensen omkwamen. Russische autoriteiten ontkennen dat het winkelcentrum hun doelwit was en beweren dat het op dat moment niet in gebruik was. Soortgelijke beweringen circuleren in verschillende talen op sociale media, waaronder in het Nederlands. Verklaringen van getuigen en ander bewijs verzameld door AFP tonen echter aan dat het winkelcentrum open en in gebruik was totdat het werd verwoest bij de dodelijke aanval.

Zoals gemeld door AFP en andere persbureaus (hier, hier), trof een Russische raket het “Amstor” winkelcentrum in Krementsjoek op 27 juni 2022. Nederlandse media berichtten hier en hier ook over de aanval. Minstens 18 mensen werden gedood en 60 anderen raakten gewond. Op het moment van publicatie van de nieuwsberichten werden nog tientallen mensen vermist.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky noemde de aanval op het winkelcentrum “een van de meest brutale terroristische daden in de Europese geschiedenis”, terwijl G7-leiders het omschreven als een “oorlogsmisdaad”. Het Russische leger ontkende het winkelcentrum rechtstreeks te hebben aangevallen en zei dat het “niet operationeel” was. In een verklaring aan het Russische staatspersbureau Ria Novosti op 28 juni 2022 zei het leger dat het “een depot met wapens en munitie uit de VS en Europese landen in de buurt van de autofabriek in Krementsjoek” had aangevallen. Volgens dit bericht “veroorzaakten de explosies van munitie en westerse wapens een brand in het nabijgelegen winkelcentrum, dat op dat moment niet operationeel was.”

Dit Russische verhaal werd ook opgepikt op Nederlandse sociale media. Volgens deze tweet met een video van de nasleep van het bombardement, meer dan 400 keer geretweet, zou een “wapenopslag vol met NATO wapens” naast het winkelcentrum zijn vernietigd en een “brand in een leegstaand deel van het winkelcentrum” hebben veroorzaakt. Een artikel op het blog Frontnieuws beweerde op soortgelijke wijze dat het winkelcentrum werd gebruikt voor het opslaan van wapens en dat het was gesloten voor het publiek, verwijzend naar beelden van de parkeerplaats die “bijna leeg” genoemd wordt. Meer tweets beweren ook dat het winkelcentrum gesloten en leeg was (hier, hier, hier), wat suggereert dat de tragedie door de Oekraïense autoriteiten werd opgevoerd om als oorlogspropaganda te dienen.

Screenshot van een van de misleidende berichten op sociale media, vastgelegd op 6 juli 2022

Gebruikers op sociale media deelden soortgelijke beweringen in het Engels, Frans en Duits.

Uit bewijs verzameld door AFP, waaronder getuigenverklaringen, online video’s en kassabonnen, blijkt dat het winkelcentrum de afgelopen maanden open was. Videobeelden ontkrachten de officiële verklaring van Rusland over de oorzaak van de vernietiging van het winkelcentrum.

Winkels waren open, bevestigen getuigen en kassabonnen

Na de aanval sprak AFP met winkelcentrummedewerkers, inclusief interviews op camera met degenen die tijdens de aanval in het winkelcentrum werkten en gewond raakten, zoals te zien is in deze video:

Op 30 juni sprak AFP ook met Aleksandra Lukina, een barista bij café Zerna in Amstor.

Ze bevestigde tegen AFP dat het Amstor-winkelcentrum de afgelopen maanden gewoon open was. “Amstor was al die maanden van oorlog gewoon open. Het was een week of twee na 24 februari 2022 gesloten, maar zodra we begrepen dat onze stad relatief veilig was, ging Amstor weer open en sloot het nooit meer”, vertelde ze aan AFP. Op doordeweekse dagen, zoals de maandag van de aanslag, schatte ze dat er elke dag ongeveer 1000 mensen het winkelcentrum bezochten.

Ze vertelde dat ze daar op 26 juni werkte, een dag voor de aanval. Op 27 juni was ze in de buurt van de rivier de Dnipro toen ze explosies hoorde en naar Amstor ging: “Ik zag het hele gebouw in brand staan: ingang, muren, alles. Ik zag brandweerlieden aan het werk, evenals gewone mensen, meestal jonge mannen, helpen waar het nog mogelijk was om mensen te redden (meestal bij de ingang). Ik zag veel noodvoertuigen.”

Bovendien verifieerde AFP recente kassabonnen, gedeeld door een lokale bewoner die haar identiteit privé wilde houden, waaruit blijkt dat het winkelcentrum de afgelopen dagen open was. De bonnen van 17 juni om 13:16 en 11 juni 2022 om 17:12 tonen kledingaankopen in een winkel aan Khalamenyuka street 7, de locatie van het Amstor-winkelcentrum.

Bon van 17 juni 2022 in het Amstor winkelcentrum
Bon van 11 juni 2022 in het Amstor winkelcentrum

Gebruikers op Telegramkanalen deelden ook recentere bonnen (hier, hier), hoewel hun authenticiteit niet individueel kon worden bevestigd door AFP. Ze tonen aankopen die zijn gedaan op de dag van de aanval op 27 juni tussen 10:09 en 15:44.  Een van de bonnen kan verder worden bevestigd door een QR-code die leidt naar een digitale bon met daarop de aankoop van kinderspeelgoed in een winkel in het winkelcentrum op de dag van de aanval.

Andere online gevonden beelden lijken te bevestigen dat het winkelcentrum onlangs open was. De BBC wijst op deze video door lokale influencers die ze op 27 juni 2022 op hun YouTube-kanaal publiceerden, waarin te zien is dat ze aankomen bij Amstor. In de video zijn verschillende winkelende mensen te zien.

Afgezien van de titel, geven verschillende andere hints aan dat de video waarschijnlijk recent is. Na de aanval plaatste het stel twee video’s op YouTube: in een korte video met de titel “27.06.2022 we leven” melden ze aan hun kijkers dat ze in orde zijn, en in een langere video met de titel “27.06.2022 Godzijdank zijn we naar de datsja gegaan!”, vertellen ze in een vakantiehuis over de aanval op het Amstor-winkelcentrum en zeggen dat ze er onlangs nog zijn geweest.

Zoals opgemerkt door het persbureau dpa in een factcheck over de aanval op Krementsjoek, had een telefoonaccessoirewinkel in het winkelcentrum in juni 2022 nog foto’s van de binnenkant van hun winkel bijgewerkt. Bezoekers van Amstor zijn te zien op de foto’s.

Daarnaast rouwden verschillende winkels na de aanval om het verlies van personeel als gevolg van de aanval. Het bedrijf Comfy, dat ook een winkel heeft in Amstor, publiceerde een verklaring op hun Facebookpagina en noemde 27 juni 2022 een “zwarte dag” in de geschiedenis van Oekraïne en het bedrijf. Volgens hun verklaring is een werknemer van hun winkel in Krementsjoek bij de aanslag om het leven gekomen, en zijn anderen gewond geraakt en vermist.

Locatie van de raketaanvallen

Er bestaat geen twijfel dat het winkelcentrum in Krementsjoek op 27 juni 2022 is verwoest en dat een raket ook een fabriek voor wegwerkmachines ten noorden ervan heeft geraakt.

De Russische autoriteiten ontkenden echter dat ze het winkelcentrum hadden aangevallen. Op de dag van de aanslag publiceerde de Russische ambassade in Londen een tweet waarin wordt beweerd dat in plaats van het winkelcentrum, een van de twee raketten het spoor raakte nabij station Krementsjoek, waarmee Oekraïense troepen werden verplaatst. Het spoor ligt ongeveer 320 meter ten oosten van het winkelcentrum Amstor.

Satellietbeeld van het Amstor-winkelcentrum en het nabijgelegen fabrieksterrein. De afstand tussen het winkelcentrum en de inslagplaats van de tweede raket is meer dan 500 meter, screenshot van Google Maps vastgelegd op 30 juni 2022

Volgens het Russische verhaal leidde de aanval op de fabriek voor wegwerkmachines “waar westerse militaire uitrusting en munitie waren opgeslagen” tot detonaties die “een brand veroorzaakten in een niet-functionerend winkelcentrum naast de faciliteiten van de fabriek”.

Beelden van bewakingscamera’s op sociale media lijken deze versie van gebeurtenissen echter tegen te spreken.

Deze opname van een bewakingscamera van een industriegebied ten noorden van het winkelcentrum, gepubliceerd op Twitter door een adviseur van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, toont het moment van de inslag van een van de twee raketten met het tijdstempel 15:51.

 

AFP kon de locatie van de camera met behulp van satellietbeelden van Google Maps lokaliseren. Hoewel de exacte locatie van de inslag niet kan worden bepaald op basis van de beelden, is uit de hoek van de raket duidelijk te zien dat deze in de richting van het winkelcentrum bewoog, en niet naar het treinstation of het fabrieksterrein.

Satellietbeeld van het winkelcentrum en de vermoedelijke positie van de bewakingscamera (links) en screenshot van de opname van de bewakingsbeelden net voor de inslag (rechts), screenshot van Google Maps vastgelegd op 30 juni 2022 (markeringen toegevoegd door AFP)

Andere bewakingscamerabeelden van de inslagen in Krementsjoek uit het nabijgelegen Mis’ky-park (of “Stadstuin”), dat ten noorden van het getroffen fabrieksterrein ligt, komen ook overeen met de eerste video wat betreft de locatie van de inslagen. De beelden werden aan AFP verstrekt door parkdirecteur Vitaly Dedyurin.

Het park ligt circa 530 meter ten noorden van het winkelcentrum en in de directe omgeving van het fabrieksterrein.

Op 00:29 is het mogelijk om een rookpluim in de lucht (richting aangeduid door de oranje pijl hieronder) op te zien komen van een explosie voordat de tweede raket inslaat (rode pijl). Met behulp van geolocalisatie kan worden vastgesteld dat de rook, vermoedelijk afkomstig van de eerste raket, zich in de richting van het winkelcentrum bevindt (oranje pijl). De tweede inslag lijkt de rand van het fabrieksterrein grenzend aan het park te raken.

Satellietbeeld van het gebied rond het fabrieksterrein (links) en een screenshot van een bewakingsvideo uit Mis’ky-park (rechts). Op dit moment raakt de tweede raket het fabrieksterrein (rood gemarkeerd door AFP). Bovenin het bewakingsbeeld is een rookwolk te zien (oranje gemarkeerd door AFP), ongeveer waar het winkelcentrum zich bevindt. Screenshot van Google Maps vastgelegd op 4 juli 2022

In tegenstelling tot de bewering op de website Frontnieuws, dat Amstor “90 meter” van het fabrieksterrein ligt, ligt het in werkelijkheid ongeveer 530 meter ten noorden van het winkelcentrum, waardoor het onwaarschijnlijk is dat de verwoesting van het winkelcentrum is veroorzaakt door een brand op het fabrieksterrein, zoals de Russische regering beweerde.

Satellietbeelden van de nasleep van de aanval laten geen zichtbare schade zien tussen de fabriek en het winkelcentrum, of bij het stationsgebied, zoals blijkt uit een onderzoek van het onderzoeksplatform Bellingcat.

Op 1 juli 2022 sprak AFP met Oleksandr Zholonkovskiy die sinds 1994 in de fabriek werkt en op 28 en 29 juni het gebied van kapotte ruiten heeft ontdaan. Hij zei dat er geen teken was van een massale brand. “De aanval trof het deel van de fabriek dat ver van Amstor ligt, bijna aan de andere kant. Het is dus onmogelijk dat het vuur zich overal kon verspreiden”, vertelde hij aan AFP. Hij heeft ook nooit gezien dat er militaire uitrusting, wapens of munitie werd opgeslagen op het fabrieksterrein.

AFP-journalisten bezochten de fabriek op 28 juni 2022 en ontdekten dat een van de gebouwen was verwoest, terwijl andere intact waren gebleven. Bij de eerste inspectie was er geen militair materieel te zien.

Het artikel op Frontnieuws wijkt af van het officiële Russische narratief door te beweren dat het winkelcentrum zelf werd gebruikt voor de opslag van gerepareerd militair materieel, zonder enig bewijs voor deze bewering. Bewoners die door AFP werden geïnterviewd na de aanval zeggen niet op de hoogte te zijn van militaire infrastructuur. “Naast ‘Amstor’ is er in deze buurt absoluut geen militaire infrastructuur, helemaal niets”, zei bewoner Antonina Shumilova.

Expert beschouwt de gebruikte raketten als onnauwkeurig

Onder verwijzing naar het Oekraïense luchtmachtcommando meldde Reuters op 27 juni 2022 dat de aanval werd uitgevoerd met Russische X-22 raketten, soms ook aangeduid als Kh- of Ch-22, afgevuurd door Tu-22M3 bommenwerpers die vlogen van het vliegveld Shaykovka in de Russische regio Kaluga.

Pavel Podvig, Senior onderzoeker bij de United Nations Institute for Disarmament Research (UNIDIR) en expert op het gebied van Russische militaire uitrusting, vertelde op 30 juni 2022 aan AFP dat deze wapens oorspronkelijk waren ontwikkeld als anti-scheeps- of anti-radarraketten. Volgens hem zijn deze kruisraketten niet de hoge-precisiewapens zoals de Russische strijdkrachten beweren dat ze zijn, vooral niet wanneer ze worden gebruikt voor landdoelen. Raketten van dat type zijn meestal op zoek naar een doelwit met een hoog contrast (zoals een schip eruit zou zien voor een radar), legde Podvig uit. “Het zou ook betekenen dat het niet in staat is om doelen op het land met enige precisie aan te vallen. Het kan worden gebruikt om een gebied op het land aan te vallen, maar waarschijnlijk niet meer dan dat.”

Op de vraag of een X-22-raket zijn beoogde doel enkele honderden meters zou kunnen missen, zei Podvig: “Ja, zo’n misser lijkt me denkbaar. De raket zal waarschijnlijk het doel aanvallen dat het sterkste signaal geeft binnen een bepaald gebied en dat mogelijk in de orde van één kilometer. Afhankelijk van de omstandigheden is het misschien niet het doel dat de raket moest raken. Tenzij de aanvaller zeker weet dat het beoogde doel inderdaad het sterkste signaal zal teruggeven (zoals het geval zou zijn met een schip), zouden ze moeten verwachten dat de raket een ander object zou kunnen raken.”

Fact Checker Logo
Oorspronkelijk hier gepubliceerd.