Na decennia aan onderzoek is er een vaste consensus in de wetenschap dat de aarde opwarmt, en dat de mens daar de hoofdoorzaak van is. Sinds juni 2023 halen duizenden gebruikers op sociale netwerken echter een onderzoek aan waaruit blijkt dat sommige Antarctische ijsplaten de afgelopen tien jaar groter zijn geworden om deze realiteit in twijfel te trekken. Deskundigen vertelden AFP dat de abnormale situatie in werkelijkheid kan worden veroorzaakt door ijs dat sneller van de ijskap afstroomt en door de toename van regen, maar ook dat deze situatie de opwarming van het klimaat niet weerlegt.
In juni 2023 verschenen verschillende berichten (hier, hier en hier) op sociale media waarin wordt beweerd dat de ijsplaten op Antarctica tussen 2009 en 2019 zijn toegenomen. In de posts wordt beweerd dat er een toename is van “661 miljard kg” aan “ijsmassa” en wordt een onderzoek geciteerd (link hier gearchiveerd) uit 2023 waarin wordt gesteld dat de oppervlakte van sommige ijsplaten in de regio van Antarctica inderdaad is toegenomen. De berichten zaaien twijfel over de opwarming van de aarde als geheel. Vergelijkbare berichten verschenen in het Duits, Spaans en Engels, waarbij de studie lijkt te worden gebruikt om klimaatverandering te ontkennen.
Het Antarctisch gebied, zoals bepaald door het Antarctisch Verdrag van 1961, omvat het hele gebied ten zuiden van de 60e breedtegraad, inclusief de zeegebieden. Het continent alleen beslaat een oppervlakte van ongeveer 13.500.000 vierkante kilometer land, waarvan ongeveer 98 procent bedekt is door ijs. Er zijn ook eilanden en ijsplaten.
De regelmatige observatie van het Antarctische klimaat begon meer dan 50 jaar geleden waarbij informatie werd verzameld over variaties in temperatuur, wind en neerslag.
Ijsplaten op Antarctica
In de klimaatsceptische berichten op sociale media wordt een onderzoek over ijsplaten aangehaald. Ijsplaten zijn ijsformaties boven de zee, niet boven het vasteland.
Het zijn “drijvende uiteinden van een ijskap of gletsjer die zich vormen door de stroom van landijs naar de oceaan”, legde Stef Lhermitte, glacioloog aan de Universiteit van Delft, uit in een e-mail van 6 juli. “Ze zijn een belangrijk onderdeel van de ijskappen en gletsjersystemen (beide gemaakt van zoet water, red.) en bevinden zich op het punt waar het ijs van het land het oceaanwater (dat zout water is, red.) ontmoet. De groei en krimp van ijsplaten worden beïnvloed door verschillende factoren, waaronder de afstroming van landijs, smelten aan het oppervlak, zeewatertemperaturen en interactie met oceaanstromingen, legt Lhermitte verder uit.
De ijskap is verbonden met de ijsplaten en beide bestaan uit zoet water. Daaromheen ligt het pakijs — bevroren zeewater, dus zout water. De herkomst van het water is dus heel verschillend, legde Roderik van de Wal, glacioloog en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, tijdens een gesprek op 5 juli uit.
Het onderzoek (link hier gearchiveerd) dat in de berichten wordt aangehaald, werd in het tijdschrift The Cryosphere op 16 mei 2023 gepubliceerd. De titel van het onderzoek is “Change in Antarctic ice shelf area from 2009 to 2019 (Verandering in de oppervlakte van Antarctische ijsplaten van 2009 tot 2019)” en het is uitgevoerd door Julia Andreasen van de afdeling Bodem, Water en Klimaat van de Universiteit van Minnesota samen met Anna Hogg en Heather Selley van de School voor Aarde en Milieu van de Universiteit van Leeds.
De bevindingen van het onderzoek, verkregen uit satellietwaarnemingen, tonen aan dat “Antarctische ijsplaten 660,6 Gt aan ijsmassa hebben gewonnen van 2009 tot 2019”, wat betekent miljard ton oftewel 660 600 miljard kilogram. In de misleidende berichten op sociale media wordt ten onrechte een hoeveelheid van 661 miljard kilogram genoemd, wat duizend keer minder zou zijn geweest.
Er wordt ook geconcludeerd dat deze massatoename in de loop van de afgelopen elf jaar 0,4 procent of 5305 km2 van het totale ijsoppervlak van de ijsplaten vertegenwoordigt.
Onderzoekers van de Universiteit van Santiago (Chili) die de rol van Antarctica in het wereldklimaat en de gevolgen van klimaatverandering op het zuidelijk halfrond bestuderen, deelden een tweet over het onderzoek en zeiden dat het geen goed nieuws was dat de ijsplaten op Antarctica sinds 2009 met 5305 km2 zijn toegenomen, omdat dit duidt op een versnelde stroom van ijs (gemaakt uit zoet water red.) naar de zee.
“In de afgelopen tien jaar is de afname van het oppervlak op het Antarctisch Schiereiland (6693 km2) en West-Antarctica (5563 km2) kleiner dan de oppervlaktegroei in Oost-Antarctica (3532 km2) en de grote Ross- en Ronne-Filchner-ijsplaten (14 028 km2)”, aldus het onderzoek.
“De studie klopt wel, sommige ijsplaten worden groter en sommige kleiner, alleen de interpretatie die er op sociale media aan gegeven wordt is onjuist”, aldus Van de Wal, die erop wees dat de studie afkomstig is van een directe wetenschappelijke publicatie.
“Wat er eigenlijk gebeurt is dat die ijsplaten aan de rand van Antarctica groter worden door ijs dat van de ijskap afstroomt en de hoeveelheid neerslag die in dat gebied op de ijskap valt”, legt Van de Wal uit. “Er komt dus meer massa van boven”. Die massa bestaat uit zoet water. “In West-Antarctica worden de ijsplaten echter kleiner en dat komt vooral doordat het oceaanwater warmer wordt. Daardoor smelten de platen bij de onderkant” in het zoute zeewater.
“Sommige ijsplaten groeien inderdaad, maar dat betekent niet dat er geen klimaatverandering is”, voegt Van der Wal toe. En zei hij, “als je kijkt naar de totale massa-verandering van Antarctica, dan zie je dat Antarctica kleiner aan het worden is”.
Raúl Cordero, een klimatoloog aan de Universiteit van Hannover en de Universiteit van Santiago in Chili, vertelde AFP op 15 juni 2023 ook dat het Antarctische continent elk jaar ongeveer 150 miljard ton ijs verliest en niet toeneemt door de opwarming van de aarde. Nasa legt dit hier ook uit.
“De ijsplaten vormen slechts een heel klein deel van het Antarctische continent en het feit dat hun oppervlak in een extreem klein deel toeneemt, is absoluut niets vergeleken met de totale omvang”, voegde Cordero eraan toe.
Cesar Cárdenas, een mariene bioloog en Chileens vertegenwoordiger in het Wetenschappelijk Comité van de Commissie voor de instandhouding van de Antarctische mariene fauna en flora (CCAMLR), vertelde AFP op 19 juni 2023 ook dat “de conclusie van dit werk is dat het snelle verlies van ijs, hoewel het de oppervlakte van Antarctica vergroot, een teken is van het huidige gebrek aan stabiliteit op de ijsplaten”. Hij waarschuwde ook dat “er heel snel massa verloren gaat, wat betekent dat het ijs smelt en vervolgens de zoetwaterfractie in de omringende wateren doet toenemen”.
Een visuele animatie die in 2021 door NASA werd gemaakt, toont het verlies van de totale ijsmassa op Antarctica tussen 2002 en 2020.
De klimaatverandering is wetenschappelijk bewezen
De overgrote meerderheid van onderzoekers over de hele wereld is het erover eens dat de opwarming van de aarde plaatsvindt en een aanzienlijke impact heeft op verschillende ecosystemen op aarde. In het zesde rapport van 6 augustus 2021 van het Intergovernmental Panel on Climate Change (Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering – IPCC), waarin de huidige stand van zaken wordt samengevat, staat: “Het is duidelijk dat de menselijke invloed de atmosfeer, de oceaan en het land heeft opgewarmd. Er hebben zich wijdverspreide en snelle veranderingen voorgedaan in de atmosfeer, de oceaan, de cryosfeer en de biosfeer.”
De Verenigde Naties leggen ook uit dat “sinds de jaren 1800 menselijke activiteiten de belangrijkste oorzaak zijn van klimaatverandering, voornamelijk door de verbranding van fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en gas.”
De klimaatverandering heeft vooral invloed op de koudste gebieden ter wereld. In een onderzoek (link hier gearchiveerd), gepubliceerd in het tijdschrift Nature in 2020, schrijven de wetenschappers dat de temperatuurstijging op Antarctica in de afgelopen drie decennia “meer dan drie keer het wereldwijde gemiddelde” is geweest.
“De totale zeespiegelstijging van Antarctica is op dit moment een halve millimeter per jaar. De totale zeespiegelstijging is op dit moment 3,5 millimeter per jaar en ongeveer een achtste daarvan komt van Antarctica. Antarctica levert niet de grootste bijdrage, maar is ook niet te verwaarlozen”, benadrukt Van der Wal.
Het in 2019 gepubliceerde IPCC Special Report (link hier gearchiveerd) over de oceaan en de cryosfeer in een veranderend klimaat (SROCC) ziet een steeds snellere afname van de ijsmassa’s op de polen als gevolg: “De Groenlandse en Antarctische ijskappen zullen naar verwachting in de 21e eeuw en daarna steeds sneller massa verliezen.”
Al meer dan 30 jaar probeert de wereldgemeenschap het klimaat op aarde te beschermen door middel van internationale overeenkomsten. Het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering werd in 1992 ondertekend en is sinds 1994 van kracht. In 2015 kwam daar de Overeenkomst van Parijs bij, met als doel de opwarming van de aarde te beperken door de uitstoot van broeikasgassen door de 196 ondertekenende landen te beperken.
AFP heeft al andere beweringen over Antarctica en de opwarming van de aarde ontkracht, zoals hier, hier en hier.
