Berichten op sociale media die in Nederland honderden keren zijn gedeeld, beweren dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky de NAVO-landen heeft opgeroepen hun “zonen en dochters” te sturen om te vechten en te sterven in Oekraïne. Dit is onjuist; uit de volledige opmerkingen van Zelensky blijkt dat hij zei dat als zijn land de oorlog verliest, Rusland zou kunnen overgaan tot een invasie van NAVO-landen, waardoor de leden van de alliantie in een groter conflict betrokken zouden raken.
“Zelensky wil dat zoons & dochters van NAVO-landen, dus ook van Nederland, naar Oekraïne worden gestuurd om te VECHTEN & te STERVEN!,” aldus een tweet van 2 maart 2023.
Enkele andere berichten, met soortgelijke beweringen en een video clip van 19 seconden waarin Zelensky spreekt, werden duizenden keren bekeken op Twitter, Facebook en Telegram.
Ook de Nederlandse extreem-rechtse partij Forum voor Democratie, die deel uitmaakt van de oppositie, deelde hetzelfde filmpje met een misleidende bewering op hun verschillende socialemediapagina’s. Hun leider Thierry Baudet, die eerder heeft gezegd dat de Russische president alle steun verdient in de oorlog tegen Oekraïne en Poetin als een held heeft beschreven, heeft het bericht dat door het FvD is gedeeld met name geretweet. De partij zegt op haar website de verhoudingen met Rusland te willen normaliseren.
Maar uit de volledige opmerkingen van Zelensky blijkt dat hij niet opriep tot de inzet van Amerikaanse troepen ter verdediging van Oekraïne of deze voorspelde.
In plaats daarvan besprak hij wat er zou kunnen gebeuren als de Verenigde Staten hun steun terugschroeven en Rusland een land binnenvalt dat deel uitmaakt van de NAVO, een politiek en militair bondgenootschap waarvan Oekraïne geen deel uitmaakt.
Zelensky’s opmerkingen
De online gedeelde video komt uit de opname van The Telegraph van een persconferentie op 24 februari, op de verjaardag van één jaar Russische inval in Oekraïne.
Berichten waarin de opmerkingen van Zelensky verkeerd werden weergegeven, knipten een stukje van 19 seconden weg uit de ongeveer drie minuten die hij besteedde aan het beantwoorden van een vraag over zijn boodschap aan Amerikaanse burgers die vinden dat hun land te veel hulp geeft aan Oekraïne.
Zelensky bedankte de Amerikanen voor hun steun, die sinds het begin van het conflict miljarden dollars bedroeg. Vervolgens beschreef hij de mogelijke gevolgen voor de Verenigde Staten als Rusland wint.
AFP vertaalde Zelensky’s antwoord uit het oorspronkelijke Oekraïens, met het gedeelte waarnaar online wordt verwezen vetgedrukt:
“Amerika zal de NAVO-landen nooit in de steek laten, nooit. En als het zo is dat Oekraïne geen hulp krijgt — vanwege verschillende meningen, omdat de hulp afneemt — zal Rusland naar de NAVO-staten komen. Dat zal gebeuren. Rusland zal naar de Baltische staten komen, ze zullen de Baltische staten binnenvallen en in beslag nemen. Dit is wat er zal gebeuren. En dan zullen de Verenigde Staten van Amerika hun zonen en dochters sturen op dezelfde manier als wij nu de onze sturen. En ze zullen vechten. Ze zullen vechten omdat het de NAVO is, en ze zullen sterven, God verhoede, want dit is verdriet, vreselijk verdriet. Ik wens de Verenigde Staten van Amerika alleen maar vrede en steun voor Oekraïne.”
De Engelse vertaling in de video van de Telegraph interpreteerde Zelensky’s opmerkingen iets anders, maar met in wezen dezelfde betekenis.
Het onderlinge defensiepact van de NAVO
De Verenigde Staten zijn een van de 12 landen die de NAVO hebben opgericht, die sinds haar oprichting in 1949 is uitgebreid tot 30 lidstaten.
In het oprichtingsdocument van de alliantie is een wederzijdse verdedigingsclausule opgenomen die zegt dat een aanval op één lidstaat een aanval is op de hele coalitie. De NAVO beriep zich voor het eerst op dit artikel na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten.
De Amerikaanse president Joe Biden heeft gezegd dat hij geen Amerikaanse troepen naar Oekraïne zal sturen. Maar hij heeft afzonderlijk gezworen “elke centimeter van de NAVO te verdedigen”, onder verwijzing naar de wederzijdse verdedigingsovereenkomst van de alliantie.
Dienstplicht niet toegepast in Nederland
Hoewel de dienstplicht in Nederland technisch gezien legaal blijft, wordt het niet meer uitgeoefend en zijn er geen plannen om het in de toekomst af te dwingen, legt de regering uit op haar website.
“Het ministerie van Defensie roept dienstplichtigen niet meer op. Er zijn ook geen plannen om dat weer te gaan doen. Ook niet vanwege de oorlog in Oekraïne.”, aldus de website.
Sommige politici hebben echter onlangs opgeroepen tot herinvoering van de dienstplicht.
Op 4 februari zei de leider van de Christen-Democratisch Appèl (CDA), tevens minister van Buitenlandse Zaken, Wopke Hoekstra, tijdens een congres van de CDA-fractie dat hij de dienstplicht van één jaar voor Nederlanders tussen 18 en 25 jaar opnieuw wilde invoeren. De leider van de CDA-fractie zei dat de dienstplicht de fundamenten van de Nederlandse samenleving zou versterken.
Het is niet de eerste keer dat de partij pleit voor herinvoering van een dienstplicht, volgens een artikel van 4 februari van De Telegraaf.
Baudet daarentegen diende een motie in om te verklaren dat “Nederlandse dienstplichtigen nooit mogen worden uitgezonden om in het huidige conflict in Oekraïne te vechten”, maar die werd op 7 maart door de leden van de Tweede Kamer verworpen.
