Een video van een filmopname voor een documentairereeks over de oorlog in Oekraïne is meer dan duizend keer gedeeld op sociale media met de bewering dat het laat zien hoe Oekraïense autoriteiten een Russische aanval op burgers in scene zetten. Deze video is echter uit zijn context gehaald. AFP kon vaststellen dat de opnames voor deze Oekraïense documentaire zijn gebaseerd op echte oorlogsgebeurtenissen en echte mensen, waarbij sommige gebeurtenissen worden nagespeeld.
Filmopnames voor de documentaire ‘Область Героїв’ (Regio van Helden) begonnen eind juli en zijn gefinancierd door de Oekraïense staat.
Het is gericht op de waargebeurde verhalen van vijf mensen die verstrikt zijn geraakt in de oorlog, volgens het Oekraïense Nationaal Filmagentschap en de Facebookpagina van de productie.
Facebookgebruikers begonnen half augustus een video van de opnames te delen met misleidende beweringen dat het laat zien hoe de autoriteiten van Kiev aanvallen in scène zetten: “In #Hostomel bij #Kiev wordt een #Russische aanval op burgers in scène gezet door een filmploeg van het #Kiev-regime”, luidt dit bericht op Telegram van 12 augustus die meer dan 3800 keer bekeken is. Dezelfde video verscheen in dit Facebookbericht, gepubliceerd op dezelfde dag, en het werd meer dan 1000 keer gedeeld opTwitter.
Dezelfde video circuleert ook in misleidende Griekse berichten en werd geverifieerd door AFP Griekenland.
Deze berichten geven echter een verkeerde voorstelling van wat de video laat zien.
Screenshot van een van de misleidende berichten op sociale media, vastgelegd op 25 augustus 2022Documentaire ‘Regio van Helden’
Na een omgekeerde zoekopdracht van de video konden we de originele video hier vinden op een TikTok-account met de naam “yarikfors”. De vertaling van de tekst in de video luidt: “De film die we opnemen weerspiegelt het huidige tijdperk! Gostomel, 2022. Eindeloze februari”.
“Eindeloze februari” is een verwijzing naar de Russische invasie van Oekraïne, begonnen in februari 2022.
Een aanta reacties onder de video zijn geschreven door de maker “yarikors” die uitlegt wat de video laat zien. In de reactie hieronder schrijft hij bijvoorbeeld: “Documentairefilm ‘Regio van Helden’ over de gebeurtenissen in Boetsja, Irpin en Hostomel”.
Screenshot door yarikors op TikTok, vastgelegd op 24 augustus 2022We hebben via TikTok contact opgenomen met “yarikfors” voor bevestiging, maar kregen geen antwoord. Echter, het persbureau AP zei dat ze hem konden bereiken voor hun eigen verificatie van dezelfde misleidende beweringen. AP zei dat het account eigendom was van Yaroslav Forsik, de casting-assistent voor de film, en bevestigde dat hij de video had gepost.
Opnames begonnen in juli
Een zoektocht naar “Regio van Helden” brengt ons naar de officiële Facebookpagina van de film, waar verschillende stukken informatie over de film verschijnen, zoals de financiering door het Oekraïense Nationaal Filmagentschap.
Dit bericht van 27 juli zegt dat het filmen was begonnen in de regio Kiev en geeft details over de film. De film zal de “heldhaftige acties van de inwoners van Kiev tijdens de bezetting” verbeelden. “Dit zijn de mensen, dankzij wie tienduizenden Oekraïense levens werden gered.”
Deze persverklaring van het Oekraïense Nationaal Filmagentschap beschrijft de documentaire als een “grootschalige filmische reconstructie van vijf waargebeurde verhalen”. Het zal “de heldendaden tonen van de inwoners van de regio Kiev tijdens de bezetting.”
De producent van de documentaire, ook een Oekraïense acteur en regisseur, Aleks Komarovskii, wordt op zijn Facebookpagina geïdentificeerd als oprichter van IDEAFILMS. Op zijn Facebookpagina staan berichten over de documentaire. Volgens de Oekraïense filmdatabase DzygaMDB, heeft Komarovskii verschillende Oekraïense films en series geproduceerd en erin geacteerd.
Op het Instagramaccount van IDEAFILMS zijn meer foto’s omschreven met de titel Regio van Helden, waarop dezelfde omgeving zien is als in het misleidende fragment op sociale media.
De vergelijking hieronder laat zien dat het om dezelfde productie gaat:
Screenshot van de instagrampost (links) en de video gedeeld in de misleidende Facebookpost (rechts), vastgelegd op 24 augustus 2022 (rode cirkels toegevoegd door AFP)Soortgelijke details zijn rood omcirkeld in de twee bovenstaande schermafbeeldingen. Het is dus mogelijk om hetzelfde verwoeste gebouw in beide afbeeldingen te zien, evenals de uitgebrande autowrakken.
Het Instagramaccount van de regisseur van de film, Artur Lerman, verwijst ook naar Regio van Helden.
Reconstructie gebaseerd op echte gebeurtenissen
We hebben contact opgenomen met Lerman en Komarovskii voor commentaar op de beweringen over de opnames. Lerman antwoordde dat we een antwoord zouden krijgen van het mediateam van Regio van Helden.
We hebben inderdaad antwoord gekregen op een e-mail die werd verzonden naar een adres die we vonden op de Facebookpagina van de documentaire. Het bericht van 22 augustus, ondertekend door het mediateam van de documentaire, zei dat de video op TikTok afkomstig is van een “ooggetuige van het opnemen van een Oekraïense documentaire over inwoners van de regio Kiev tijdens de Russische bezetting, gebaseerd op echte gebeurtenissen”.
In het bericht staat dat de film gaat over “de heldhaftige daden van Oekraïense burgers die de levens van mensen en dieren hebben gered tijdens de Russische bezetting” en in de herfst zou worden uitgebracht.
“Onze documentaire is een reconstructie van de verhalen van echte mensen, die gebaseerd is op echte gebeurtenissen. Deze echte mensen spelen de hoofdrollen in alle scènes van de film.” Slechts in sommige afleveringen worden acteurs gebruikt voor reconstructies, staat er.
De aankondiging van deze film stond in Oekraïense online media, waaronder Elle Oekraïne.
Oorlog in Oekraïne gaat zevende maand in
De originele TikTok-post zegt dat de film zich zal concentreren op gebeurtenissen in Boetsja, Irpin en Hostomel, ten noordwesten van de Oekraïense hoofdstad Kiev, die zwaar te lijden hebben gehad onder de Russische invasie.
Boetsja was het toneel van een grote Russische aanval tussen 27 februari en 31 maart 2022. Russische autoriteiten beweerden op sociale media, bijvoorbeeld hier, dat de gebeurtenissen daar werden opgevoerd. Dit is echter onjuist, zoals AFP-onderzoeken hier en hier aantoonden.
Een team van verslaggevers van AFP in Boetsja was getuige van de nasleep van de aanval.
Terwijl Oekraïne op 24 augustus zijn onafhankelijkheidsdag vierde, zes maanden na het begin van de oorlog, heeft president Volodymyr Zelensky gezworen dat zijn land zal “vechten tot het einde”.
AFP heeft eerder andere misleidende verhalen over de oorlog in Oekraïne geverifieerd, zoals over de aanval op het winkelcentrum in Krementsjoek of over deze foto van beschadigde auto’s die zogenaamd aantoont hoe de oorlog in scène wordt gezet.
