Inleiding
Dit is het tweede onderzoeksresultaat van Taak 3.1 van EDMO BELUX: Toezicht houden op de financiële levensvatbaarheid van de nieuwsmediasector in België en Luxemburg (D3.1.2). Taak 3.1 is onderdeel van de Onderzoeksopdracht van EDMO, met als doel de gevolgen van desinformatie en de antwoorden op desinformatie te beoordelen op grond van onderzoek. Meer concreet maakt deze deliverable deel uit van de volgende onderzoekstaak: Toezicht houden op de financiële levensvatbaarheid van de nieuwsmediasector in België en Luxemburg en een controlematrix opstellen met indicatoren in verband met reclame- en abonnementsinkomsten, (in)directe overheidssteun en filantropie.
Theoretisch kader
Nu misinformatie een groeiend probleem in Europa lijkt te worden, is het cruciaal in te zien dat nepnieuws meer behelst dan mensen die opzettelijk fabeltjes verspreiden. De context van nepnieuws, zoals de omstandigheden waaronder nepnieuws zich kan verspreiden en de prikkels voor de makers ervan, bestaat uit belangrijke factoren. In dit onderzoek duiken we in de complexe wereld van nepnieuws en staat wij in het bijzonder stil bij het verband tussen de financiële gezondheid van nieuwsmedia en de verspreiding van nepnieuws.
De inspiratie voor ons onderzoek is een eenvoudig idee: wanneer de financiële gezondheid van nieuwsmedia op het spel staat, kan dat een domino-effect veroorzaken. Journalisten vinden het mogelijk lastiger om accurate nieuwsverhalen van hoge kwaliteit te verzorgen. Zij zoeken mogelijk hun toevlucht in sensationele koppen of ‘clickbait’ om de aandacht van meer lezers te trekken, waardoor een speelveld wordt geschapen waarin nepnieuws kan gedijen. Wanneer nieuwskanalen daarentegen financieel stabiel zijn, hebben journalisten de middelen om hun werk goed te doen en het vertrouwen van de lezers te winnen, waardoor nepnieuws moeilijker een voet aan de grond krijgt.
Opzet van het onderzoek
Om deze ideeën te testen hebben we gegevens uit zes Europese landen verzameld over een tijdspanne van vier jaar (2016-2020). We hebben meerdere factoren onderzocht, zoals de omvang en kenmerken van de nieuwsmediasector, hoe er geld wordt verdiend, publieke ondersteuning, factcheck-inspanningen en het economisch klimaat. Vervolgen bestudeerden we hoe al deze zaken zich verhouden tot de blootstelling van mensen aan nepnieuws.
Belangrijkste bevindingen
De factoren met invloed op de financiële levensvatbaarheid van nieuwsmediasectoren houden nauw verband met elkaar.
We zien een correlatie tussen alle kaderfactoren, waaruit een sterke relatie tussen de factoren van ons model blijkt. De correlatie is eveneens bewijs dat zij gezamenlijk invloed kunnen hebben op de waargenomen bescherming tegen desinformatie in een nieuwsmediasector.
De financiële levensvatbaarheid van de nieuwsmediasector in een land heeft invloed op de door burgers waargenomen bescherming tegen desinformatie.
Ons empirisch onderzoek toont een zeer sterke en statistisch significante correlatie tussen de financiële levensvatbaarheid van een nieuwsmediasector en de door nieuwsgebruikers waargenomen bescherming tegen desinformatie.
Van de verschillende factoren van de financiële levensvatbaarheid van nieuwsmediasectoren in de onderzochte landen hebben sommige factoren een grotere invloed op de waargenomen bescherming tegen desinformatie dan andere factoren, waaruit beleidsmakers mogelijkheden voor de toekomst kunnen putten.
De resultaten tonen aan dat overheidssteun aan nieuwsmedia en pluralisme in de nieuwsmediasector een positieve invloed hebben op de waargenomen bescherming tegen desinformatie. Het is interessant op te merken dat landen waarvan mediabedrijven een beroep kunnen doen op een grotere advertentiemarkt doorgaans in verband worden gebracht met een lagere waargenomen bescherming tegen desinformatie.
Beleidsmakers die hun burgers tegen desinformatie willen beschermen, dienen de nadruk te leggen op het ondersteunen van de aanbodkant van de nieuwsmediasector.
De empirische analyse toont aan dat er een sterkere correlatie bestaat tussen de aanbodkant van de nieuwsmediasector en de waargenomen bescherming tegen desinformatie dan tussen de vraagkant en de waargenomen bescherming tegen desinformatie.
Conclusie
Uit ons onderzoek is gebleken dat de financiële gezondheid van de nieuwsmediasector nauw verband houdt met aan de hoeveelheid nepnieuws waaraan mensen worden blootgesteld. Eenvoudig gezegd, een financieel gezonde nieuwsmediasector kan bijdragen aan het bestrijden van de verspreiding van nepnieuws. Dit is een herinnering dat nepnieuws verslaan niet enkel draait om factchecken, maar ook om het ondersteunen van de nieuwsmediasector, zodat journalisten de benodigde middelen hebben om hun werk goed te doen.
Wij hopen dat onze bevindingen richting kunnen geven aan de inspanningen van beleidsmakers en mediabedrijven en aan toekomstig onderzoek in dit gebied. Inzicht in de relatie tussen de financiële gezondheid van nieuwsmedia en het voortbestaan van nepnieuws is een cruciale stap in het opbouwen van een betrouwbaarder en meer geïnformeerd informatielandschap.
Download hier de PDF-versie.
EDMO BELUX is een Belgische en Luxemburgse onderzoekshub die digitale media en desinformatie onderzoekt (EDMO BELUX).
EDMO BELUX brengt een uitgebreid netwerk van ervaren factcheckers, mediabedrijven, desinformatieanalisten, organisaties voor mediageletterdheid en academici samen. Zij sporen opkomende schadelijke desinformatiecampagnes op, analyseren deze campagnes en stellen deze aan de kaak. Door snelle meldingen binnen het netwerk krijgen de partijen in de frontlinie tegen desinformatie (media, maatschappij en overheid) factchecks en onderzoeksverslagen waarmee zij de gevolgen van desinformatiecampagnes kunnen beperken. Verder voert EDMO BELUX mediageletterdheidscampagnes om meer bewustwording te creëren en om burgers en media weerbaarder te maken tegen desinformatie. Hiermee bestrijdt EDMO BELUX desinformatie. Tot slot plaatst de hub het monitoren, analyseren van en de bewustwording over desinformatie in een multidisciplinair onderzoekskader dat onderzoek doet naar de impact van desinformatie en de reacties van platforms op democratische processen.