Na de grootschalige aanval van Hamas op Israël op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende represailles van de Israëlische strijdkrachten tegen Hamasstandplaatsen in de Gazastrook, is men op sociale media zwaar geïnvesteerd in het documenteren van en commentaar geven op het dodelijke conflict, terwijl sociale media worden overspoeld door een golf van desinformatie. Zo werd er op verschillende netwerken en in verschillende talen massaal een TikTok-filmpje gedeeld met de valse informatie dat het conflict tussen Israël en Palestina in scène wordt gezet. De video is echter een kijkje achter de schermen van een korte Palestijnse film uit 2022, zoals bevestigd door de regisseur van de film, en werd verstuurd door een van de crewleden op sociale media rond de tijd van de productie van de film. De videoclip werd al eens eerder gebruikt om onjuiste informatie over het conflict te verspreiden.
“BEKIJK: Video laat zien dat de oorlog tussen Palestina en Israël wordt opgevoerd als een film”, luidt het onderschrift in een Nederlandse post die op 9 oktober 2023 op Facebook is gepubliceerd. Het Nederlandse bericht heeft op verschillende sociale media aandacht gekregen, bijvoorbeeld hier en hier. De verkeerde informatie, die duizenden keren is bekeken, werd ook gedeeld in andere talen, zoals in het Engels en in het Spaans.
De videoclip van minder dan een minuut toont een tiental mensen dat een filmset lijkt op te zetten rond een jongen die op de grond ligt, met een van zijn benen aan de zijkant. Langs de zijkant van zijn hoofd en op de stenen op de grond loopt een rode vloeistof. Vlak boven hem wordt een filmcamera vastgehouden door een grote kraan.
De bewering is echter onjuist: het conflict wordt niet in scène gezet en de videoclip, die uit zijn context is gehaald, is een kijkje achter de schermen van een Palestijnse film uit 2022, die het verhaal vertelt van echte gebeurtenissen uit 2015.
Tussen 7 oktober en 12 oktober 2023 bedroeg het dodental meer dan 1200 mensen in de dodelijkste aanval sinds de oprichting van Israël, nu 75 jaar geleden. Het Israëlische leger zei dat het de lichamen van 1500 Hamas-strijders had gevonden. De Israëlische regering zegt dat naar schatting 150 Israëli’s, buitenlanders en Israëlische dubbele staatsburgers door Hamas zijn gegijzeld.
Aan Palestijnse zijde is het dodental in de Gazastrook gestegen tot minstens 1.354 na een massaal Israëlisch bombardement op de enclave als vergelding voor de aanval, aldus het Hamasministerie van Gezondheid op 12 oktober.
Na te hebben gezocht naar dezelfde bewering als in het bericht hierboven in de screenshot op verschillende netwerken, vonden we verschillende factchecks die allemaal teruggingen tot 2022 (van France24, Reuters, Misbar, Knack). In die factchecks werden berichten beoordeeld die ons nuttige informatie gaven om te begrijpen waar de originele video vandaan kwam en waar de video over ging.
Uit de datum van publicatie van die factchecks die exact dezelfde clip lieten zien, konden we afleiden dat de clip geen verband hield met de gebeurtenissen die sinds 7 oktober 2023 plaatsvonden tussen Israël en Palestina.
De video traceren
Op de videoclip staat het TikTok-watermerk @mohammadawdeh938, maar we konden geen account vinden onder deze exacte naam. Verschillende mensen hadden de clip echter gedeeld op het netwerk, waaronder het account @awawdehproduction van een zekere Mohammad Awawdeh.
We gingen terug naar de verschillende factchecks die we over de video hadden gezien. In de verschillende debunks uit 2022 vonden we gearchiveerde links van de oorspronkelijke video die ons terugleidden naar het account @awawdehproduction. De TikTok-gebruiker heeft mogelijk zijn gebruikersnaam veranderd, hoewel AFP dit niet met zekerheid kon vaststellen. De clip op het account dateert uit 21 april 2022 (hier gearchiveerd) en het Arabische bijschrift luidt: “Achter de schermen bij het filmen van de scène van de kolonisten die het kind Ahmed Manasra aanvallen”. Mohammad Awawdeh deelde hier en hier twee andere video’s van dezelfde scène, opgenomen vanuit verschillende perspectieven.
Een Palestijnse korte film
De context die lezers toevoegden aan een Engels bericht dat vergelijkbare desinformatie deelde op X, voorheen Twitter, en de oude debunkvideo van France24 over de video, hielpen ons om de hele film te vinden die onder andere op Youtube geplaatst werd. Op de aftiteling aan het einde van de film is de naam Mohammad Awawdeh te zien, onder de functie van camera-assistent.
De korte film heet “Empty place” en is geregisseerd door de Palestijn Awni Eshtaiwe die ook op Facebook een post deelde over de crewleden. De beschrijving onder de video luidt: “Deze film is een venster op de lege plaatsen die zijn achtergelaten door iedereen die vertrokken is vanwege de bezetting, niet alleen Ahmad Manasrah, maar ook 105.000 andere ‘lege plaatsen’ van martelaren en gewonden in Palestina”.
Bij het vergelijken van een opname uit de TikTok-video die viraal ging en de film op minuut 1:19, kunnen we zien dat in beide gevallen dezelfde scène wordt getoond met dezelfde jonge acteur op de grond.
Op 12 oktober 2023, nadat we contact opnamen met Awni Eshtaiwe, bevestigde hij in een bericht dat de clip deel uitmaakte van de ‘behind de scenes’ van de film “Empty place” die hij regisseerde: “Deze video is van de making off van Empty place”.
Het verhaal van Ahmad Manasra
Zoals werd vermeld door de regisseur en de camera-assistent, gaat de film over Ahmad Manasra, een Palestijnse jongen die op 15-jarige leeftijd werd veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf door de rechtbank van Israël nadat hij schuldig werd bevonden aan poging tot moord op twee Israëli’s, een 20-jarige en een 12-jarige jongen, tijdens een steekpartij met zijn neef in een Joodse nederzetting in het geannexeerde Oost-Jeruzalem. Twee jaar later werd Manasra’s straf verminderd tot 9,5 jaar.
Manasra was slechts 13 ten tijde van de gebeurtenissen. Destijds leidden beelden waarop hij bloedend op de grond lag, nadat hij bij een vluchtpoging was aangereden door een auto, met Israëliërs die hem na de aanval uitscholden, tot woede onder de Palestijnen. Dat is een van de momenten die werden nagespeeld in de film “Empty place”, en uit deze scène zijn de ‘behind the scenes’-beelden afkomstig die viral gingen.
De Palestijnse tiener werd het symbool van een golf van Israëlisch-Palestijns geweld in 2015.
Verrassingsaanval van Hamassoldaten op Israël
Op 7 oktober, op Sabbat ‘de wekelijkse rustdag voor Joden), staken honderden Hamas-strijders de Israëlische grens over in voertuigen, door de lucht en over zee, en dodden ze meer dan 1.000 burgers op straat, in hun huizen en op een rave party. Ze zaaiden terreur met een stortvloed aan raketten. Tientallen Israëliërs, mensen met een dubbele nationaliteit en buitenlanders werden door Hamas gegijzeld en bedreigd met de dood, tijdens een aanval waarvan het extreme geweld het land op zijn grondvesten deed schudden.
Israël heeft als vergelding een staat van oorlog uitgeroepen om Hamas te vernietigen. Het land heeft de Gazastrook meedogenloos bestookt met raketten en tienduizenden soldaten ingezet rond de Palestijnse enclave en aan de noordgrens met Libanon. Het overbevolkte en verarmde gebied, waar 2,3 miljoen inwoners dicht op elkaar wonen, ligt sinds 2006 onder een land-, lucht- en zeeblokkade. Israël heeft nu de toevoer van water, elektriciteit en voedsel afgesneden, waardoor de enclave in staat van beleg verkeert.
