Een islamistische schutter doodde twee Zweedse voetbalsupporters in Brussel op 16 oktober 2023, in een incident dat op sociale media al snel in verband werd gebracht met een ogenschijnlijke straatviering met een Palestijnse vlag en een kind met een pistool. De video werd gedeeld door Vlaams-nationalistische politici, die beweerden dat de groep de extremistische groep Islamitische Staat en de militante Palestijnse organisatie Hamas verheerlijkte. Maar de beelden komen uit een muziekvideo die dagen voor de aanslag is opgenomen, volgens onze analyse en een verklaring van de Belgische premier.
Een vermoedelijk islamistische schutter schoot de twee Zweden neer en verwondde’s avonds een derde bij een aanslag in de buurt van het Saincteletteplein, vlak voor het begin van een internationale voetbalwedstrijd tussen België en Zweden.
Na het misdrijf publiceerde hij een bericht op sociale netwerken waarin hij de verantwoordelijkheid opeiste en zei dat hij geïnspireerd was door Islamitische Staat. De volgende ochtend overleed de verdachte nadat hij werd neergeschoten door de politie na een nacht van intensieve zoekacties in de Belgische hoofdstad.
In de beelden die werden toegeschreven aan de viering van de aanslag was een groep mensen te zien met een kind dat op iemands schouders zat en blijkbaar een geweer vasthield, en een Palestijnse vlag. De video lijkt te zijn opgenomen voor het kinderdagverblijf “Les Petits Pas” in een Brusselse straat met de naam “Krakeelstraat”. Dat valt af te leiden uit de straatnaambordjes in de video.
Op 26 oktober hielden de Belgische autoriteiten een 44-jarige man aan die ervan wordt beschuldigd de aanvaller, de Tunesiër Abdesalem Lassoued, te hebben geholpen aan een geweer dat bij de aanslag werd gebruikt.
De extreem-rechtse politicus Filip Dewinter (Vlaams Belang) publiceerde op 17 oktober een Facebook-post waarin hij de video deelde met de tekst: “Beelden van gisterenavond uit de Marollenwijk in #Brussel… Een kind nog zwaait met een pistool tijdens een pro-Palestinabetoging. Vieren ze de aanslag van hun #IS-moslimbroeder en/of de moordpartij van #Hamas? Via #immigratie en asiel wordt #Brussel de Gazastrook van #Europa…”
Dezelfde video werd op verschillende sociale media gedeeld door andere politici, waaronder Vlaams-nationalisten van de Nieuwe-Vlaamse Alliantie, zoals Theo Francken (hier en hier) en Darya Safai (hier en hier). Facebook-gebruikers zeiden dat de video scènes toonde van “gisteren in Brussel”, bijvoorbeeld in deze post, ook van 17 oktober.
Sommige van de berichten dragen het Telegram-handle van Radio Genoa, een profiel dat bekend staat om het verspreiden van desinformatie, dat de video publiceerde met een onderschrift in het Engels: “Dit is Brussel gisteravond. De boodschap die deze geïmporteerde “heren” willen overbrengen lijkt vrij duidelijk. In Europa hebben we een enorm probleem veroorzaakt door massale, ongedifferentieerde en ongecontroleerde immigratie. Wees hiervan bewust”. De video van het kanaal werd geretweet door duizenden gebruikers, waaronder de Nederlandse commentator Eva Vlaardingenbroek.
De clip ging ook viral in andere talen zoals in het Frans en in het Spaans.
Maar de beelden komen uit de teaser van een muziekclip die dagen voor de moorden werd gepubliceerd, bevestigden de Brusselse politie en de woordvoerder van de burgemeester van Brussel aan AFP. De Belgische premier Alexander De Croo ging ook in op de onjuiste berichten over de video in een toespraak en bevestigde dat de video de dood van de twee Zweedse voetbalfans niet “vierde” en al online stond toen de Zweden werden neergeschoten.
“Pure desinformatie”
We ontdekten via een zoekopdracht (hier, hier, hier en hier) dat de korte video oorspronkelijk op TikTok werd gepost door 7.62cl, een Belgische rapper. Toen de video gepost werd in verband met de islamistische moorden, voegde de rapper een onderschrift toe aan de originele video: “Op geen enkele manier vergoelijken we de aanslagen in Brussel”. Ook vroeg hij gebruikers om “de controverse te stoppen”.
Later werd zijn profiel verwijderd, maar een screenshot van de post is nog online te vinden. Die is toegevoegd aan de originele video. Verschillende media ontvingen een reactie van de socialemedia-accounts van de rapper dat hij achter de clip zat die viraal ging.
Op 31 Oktober verklaarde 7.62 in een Instagram bericht aan AFP: “De video is ruim voor de aanslag op 16 oktober opgenomen en heeft niets met de aanslag te maken”.
De video was een teaser die viraal ging in aanloop naar het uitbrengen van de muziekclip “Panthers” op 21 oktober. Na de controverse rond de beelden begint de volledige video met een verklaring in het Frans in de eerste tien seconden. De laatste zin luidt: “We keuren geweld tegen onschuldige mensen nooit goed en we zetten jongeren nooit aan tot haat. Bovendien waren alle wapens in de clip nep”.
De video toont vervolgens artikelen die de onjuiste informatie over de video ontkrachten. De video bevat ook een toespraak (4:24:13) van Alexander De Croo, de eerste minister van België, tijdens de gemengde commissie Justitie en Binnenlandse Zaken op 18 oktober waarin hij de politici die onjuiste informatie over de video hebben gedeeld, veroordeelde.
In zijn verklaring zei De Croo dat politici moeten letten op de informatie die ze delen, en hij voegde daaraan toe dat sommige leden de video deelden met de woorden: “Kijk eens wat er in België gebeurt, er zijn mensen die feest vieren als er een aanslag geweest is”. De premier noemde dit “pure desinformatie” en zei dat de video “niets te maken [heeft] met deze gebeurtenis”. Hij liet ook weten dat “het enkel als doel [heeft] om mensen op te hitsen, mensen bang maken en mensen te polariseren” met “zaken die gewoon pertinent onjuist zijn”.
De rapper gaf een interview aan De Standaard over wat er gebeurd is en zei dat hij “geschokt” is door de clip die gebruikt wordt door politici om onjuiste informatie te verspreiden.
Bevestiging politie en woordvoerder burgemeester
In een e-mail aan AFP op 19 oktober bevestigde de woordvoerder van de Brusselse burgemeester, Carole Poncin, dat de video was opgenomen op zaterdag de 14e en dat het dus geen viering was van de aanslag die de maandag daarop werd uitgevoerd.
“De beelden zijn gemaakt voor een videoclip. Er is geen enkel verband met de terroristische aanslag of met enige andere manifestatie in de context van het conflict in het Midden-Oosten. De beelden zijn gefilmd op zaterdag (14 oktober 2023, red.). Er loopt een onderzoek”.
Dit werd op 26 oktober ook telefonisch bevestigd door Robin De Becker, woordvoerder van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene, die eraan toevoegde dat de video “werd opgenomen in de wijk van de Marollen, op de Krakeelstraat”. De politie bevestigde dat het om een videoclip ging van een rapper uit de hoofdstad.
Hij kon echter geen commentaar geven op een lopend onderzoek van de politie naar de video, vermeld door lokale media of bevestigen dat de clip iets te maken had met de oorlog tussen Israël en de militante Palestijnse organisatie Hamas.
Het conflict tussen Israël en de Palestijnse islamitische beweging Hamas heeft geleid tot een spervuur van desinformatie op sociale netwerken. AFP’s Fact Check-artikelen over de crisis die uitbrak op 7 oktober zijn hier te lezen.
