Ursula von der Leyen riep niet op tot afschaffing Neurenbergcode om coronavaccinatie te verplichten

Volgens berichten die duizenden keren zijn gedeeld op sociale media in verschillende talen sinds begin december, riep Ursula von der Leyen op tot het “schrappen” van de Code van Neurenberg om coronavaccinatie te verplichten. Een uitspraak die gedaan zou zijn op “woensdag tegenover de pers”. De voorzitter van de Europese Commissie heeft tijdens een persconferentie op woensdag 1 december weliswaar gesproken over verplichte vaccinatie, maar zij heeft de Code van Neurenberg niet genoemd. Deze code omvat ethische principes en stelt voorwaarden aan de uitvoering van medische experimenten, maar heeft niets te maken met coronavaccinatie – omdat vaccineren geen medisch experiment is – leggen deskundigen in gezondheidsrecht uit aan AFP. Daarnaast is de code geen juridisch bindend instrument.

“Ursula Van Der Leyen, voorstander schrappen Code van Neurenberg”, luidt de kop van dit artikel op de website CommonSenseTV, gepubliceerd op 3 december 2021 en sindsdien meer dan 300 keer gedeeld. Een identiek verhaal verscheen hier op de website FrontNieuws de volgende dag.

De verhalen citeren een artikel van de Engelstalige website “Post Millennial”, een Canadees medium dat regelmatig onjuiste informatie verspreid en eerder is geverifieerd door AFP. Hun artikel, gepubliceerd op 2 december 2021, verwijst naar “critici” die zeggen dat Von der Leyen “het verwerpen van de Code van Neurenberg ondersteunt”. Het bevat een tweet van de Amerikaanse advocaat Michael P. Senger – ook genoemd in de Nederlandse verhalen – met de bewering: “EU-chef Ursula von der Leyen roept op tot het afzien van de Neurenbergcode”.

De publicaties verwijzen naar persconferentie van Ursula von der Leyen op woensdag 1 december 2021, waarin zij voorstelde om een discussie over verplichte coronavaccinatie op gang te brengen. Zij heeft de Code van Neurenberg echter nooit genoemd op deze conferentie of in de weken daarvoor.

Terwijl wetenschappers de verspreiding van de omicronvariant in Europa op de voet volgen, zijn verschillende Europese landen van plan om vaccinatie tegen COVID-19 vanaf begin volgend jaar te verplichten, althans voor een deel van de bevolking. Een besluit dat verdeeldheid zaait onder de bevolking en de internationale gemeenschap. Op 7 december 2021 verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat verplichte vaccinatie een “laatste redmiddel” moet blijven.

De bewering dat Ursula von der Leyen de Code van Neurenberg wil “schrappen”, soms zonder vermelding van een datum, werd ook verspreid in het Frans, Pools, Engels en Duits. De bewering is geverifieerd door AFP in het Pools en Frans.

Ursula von der Leyen heeft de Neurenbergcode niet genoemd

De publicaties hebben het over een verklaring die Ursula von der Leyen “woensdag tegenover de pers” zou hebben gegeven. Volgens AFP-onderzoek verschijnen de eerste publicaties op woensdag 1 december 2021 – zoals de tweet van de Amerikaanse advocaat Michael P. Senger. Op deze dag gaf Ursula von der Leyen een persconferentie in Brussel met de Eurocommissaris Stella Kyriakides over nieuwe uitdagingen die komen kijken bij het bestrijden van COVID-19. De persconferentie is hier volledig terug te zien.

Tijdens de vraag-en-antwoordsessie van de conferentie, beschikbaar op de website van de Europese Commissie, ondervraagt een Griekse journalist Von der Leyen over het besluit van de Griekse regering, die op 30 november aankondigde om alle niet-gevaccineerde 60-plussers iedere maand een boete op te leggen van 100 euro.

“Ik zou u willen vragen wat uw standpunt is over deze verplichte vaccinatie?”, vraagt journaliste Maria Aroni (op 12:49 in de video van de vraag-en-antwoordsessie).

“Ten eerste is het puur een bevoegdheid van de lidstaten”, antwoordt Ursula von der Leyen, “daarom is het wat dat betreft (verplichte vaccinatie, red.) niet aan mij om een aanbeveling te geven”.

“Als je me vraagt wat mijn persoonlijke positie is? Twee of drie jaar geleden had ik nooit gedacht dat ik zou zien wat we nu zien. We hebben deze vreselijke pandemie, we hebben de vaccins, levensreddende vaccins, maar ze worden niet correct overal gebruikt. En dat brengt kosten met zich mee, uiteraard enorme kosten voor de gezondheid”, vervolgt ze.

“Als je naar de cijfers kijkt: we hebben nu 77% van de volwassenen die zijn gevaccineerd in de Europese Unie, of als je de hele bevolking neemt, is dat 66%, wat betekent dat een derde van de Europese bevolking dat niet doet. Dit zijn 150 miljoen mensen. Dat is veel. Niet iedereen kan worden gevaccineerd, bijvoorbeeld hele jonge kinderen, of mensen met een bepaald gezondheidsprobleem. Maar een grote meerderheid zou dat wel kunnen.”

“En dus denk ik”, besluit de voorzitter van de Europese Commissie, “dat het gepast en redelijk is om deze discussie nu te voeren. Hoe we verplichte vaccinatie in de Europese Unie kunnen stimuleren en mogelijk kunnen maken, dat moet besproken worden. Het vereist een gezamenlijke aanpak, maar ik denk dat het een discussie is die moet plaatsvinden.”

Op geen enkel moment in dit antwoord, of in de persconferentie, noemde Ursula von der Leyen de Code van Neurenberg. Ze benadrukte ook dat ze een persoonlijke mening uitte en dat de Europese Unie in geen geval verplichte vaccinatie zou kunnen opleggen, aangezien het een nationale bevoegdheid is.

AFP sprak op 6 december 2021 Stefan de Keersmaecker, woordvoerder van de Europese Commissie belast met gezondheidskwesties. Ursula von der Leyen “gaf alleen haar persoonlijke mening over verplichte vaccinatie op deze persconferentie van 1 december” en “zij sprak helemaal niet” over de Code van Neurenberg, legde hij uit.

“Ik heb geen kennis van andere gelegenheden waarin ze naar deze code zou hebben verwezen als onderdeel van het vaccinatiebeleid”, voegde hij eraan toe.

Een zoekopdracht op internet met de trefwoorden “Ursula von der Leyen” en “Code van Neurenberg” vóór 30 november 2021 levert geen resultaat op.

De tweet van Michael P. Senger – genoemd in de misleidende Nederlandstalige publicaties – bevat een screenshot van een nieuwsbericht van de BBC met Von der Leyen. Het artikel met de kop “Covid Omicron: Tijd om verplichte prikken te overwegen, zegt EU-chef”, is geen interview, maar een artikel waarin de persconferentie van 1 december wordt samengevat en Von der Leyen accuraat wordt geciteerd – zonder vermelding van de Neurenbergcode.

De Code van Neurenberg heeft geen juridische waarde

Verder is de bewering dat de Code van Neurenberg kan worden “geschrapt” misleidend. Deze code is geen wet en heeft geen effect op mogelijke verplichte coronavaccinatie.

Gebeurtenissen en symbolen uit het nazi-tijdperk, zoals het Proces van Neurenberg, de jodenster of de swastika, worden regelmatig verbonden aan coronamaatregelen zoals vaccinatie – zonder historische basis – door felle tegenstanders van het overheidsbeleid.

Zoals AFP eerder uitlegde in dit Franstalige artikel, is de Code van Neurenberg een reeks principes die door het tribunaal van Neurenberg zijn samengesteld in het vonnis van augustus 1947 tegen 23 artsen en administratieve medewerkers die terechtstonden wegens medische experimenten op gevangenen in nazi-kampen. Zestien van hen werden veroordeeld, van wie zeven ter dood.

Deze tien aanbevelingen, die aangeven onder welke voorwaarden experimenten op mensen kunnen plaatsvinden om aanvaardbaar te worden geacht – het verkrijgen van “vrijwillige toestemming” van de patiënt of de garantie dat bij het experiment “onnodig lijden” en “lichamelijke en geestelijke schade” wordt voorkomen – zijn opgenomen in de medische praktijk, maar hebben in Frankrijk, Nederland en België nooit kracht van wet gekregen.

AFP nam contact op met verschillende deskundigen om te vragen of verplichte vaccinatie gezien kan worden als een “schending” van de Code van Neurenberg. Hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Brigit Toebes vertelde op 13 december 2021 aan AFP dat toestemming een belangrijk aspect is van de Code van Neurenberg, maar dat dit betrekking heeft op “strikte voorwaarden aan de uitvoering van medische experimenten, en dat is iets heel anders dan de regulering van vaccinatie. Vaccinatie heeft daarom niets met de Code van doen.”

“De Code van Neurenberg is op zichzelf geen bindend instrument in Nederland, maar het ligt aan de wortel van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen“, vervolgde Toebes.

“Het is een historisch document, maar het is helemaal niet in verhouding tot deze code dat we beslissen of een experiment legaal of illegaal is” in Frankrijk, verklaarde Philippe Amiel op 15 februari 2021, socioloog en gezondheidsjurist aan de Universiteit van Parijs-Diderot en auteur van werken over de Neurenbergcode.

In België “heeft de Code van Neurenberg geen kracht van wet en is dus niet juridisch bindend, hoewel het een bron van inspiratie is geweest voor de ontwikkeling van internationale teksten en wetgeving over medisch onderzoek op mensen”, vertelde het Belgische Raadgevend Comité voor Bio-ethiek aan AFP op 8 december 2021.

Coronavaccins zijn geen medisch experiment, maar een behandeling die door de wetenschappelijke autoriteiten uitgebreid is getest en goedgekeurd, zoals AFP meermaals heeft uitgelegd, zoals hier.

De vier coronavaccins die momenteel in de Europese Unie worden gebruikt hebben de noodzakelijke stappen gevolgd voordat zij werden goedgekeurd: een eerste fase om de mogelijke schadelijkheid van het product te beoordelen, een tweede om het op een beperkt aantal patiënten te testen en een derde om het therapeutisch belang ervan op een grotere steekproef te beoordelen.

Een vierde fase, de zogenaamde geneesmiddelenbewaking, is momenteel aan de gang.

In een eerder verhaal legden wij uit waarom de huidige vaccins in de EU met een voorwaardelijke handelsvergunning door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), veilig zijn en niet “experimenteel”.

Voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), Ton de Boer, legde in juni 2021 uit dat het woord “voorwaardelijk” vaak leidt tot een misverstand: “Een voorwaardelijk goedgekeurd vaccin voldoet aan de eisen wat betreft werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit. De fabrikant moet alleen nog voldoen aan voorwaarden. Zo moet zij nog het eindrapport van de studies en de lange termijn gegevens aanleveren. Bijvoorbeeld of het vaccin ook werkt bij kinderen. Of bij zwangere vrouwen.”