Luc Van Bakel, Dorien Vanmeldert, VRT
za 02 apr
6 op de 10 Vlamingen twijfelen vaak of het nieuws dat ze te zien krijgen wel juist is. Dat blijkt uit een studie van VRT. Bijna 1 op de 5 zegt dagelijks nieuwsberichten op het internet te zien waarvan ze zich afvragen of die kloppen. Naar aanleiding van internationale factcheck-dag geven we ook enkele tips mee om jezelf te beschermen tegen desinformatie of nepnieuws.
In november vorig jaar heeft de VRT bij zo’n 2.000 Vlamingen, van 12 jaar en ouder, gepeild naar de rol en impact van desinformatie op hun leven. Desinformatie betekent dat iemand met opzet misleidende of onjuiste informatie verspreidt, bijvoorbeeld in de vorm van een online nieuwsartikel of Twitterbericht. In de studie werd er geen definitie van de term meegegeven om de resultaten niet te beïnvloeden.
Naar aanleiding van International Fact-Checking Day – internationaal wordt er extra aandacht gevraagd voor de strijd tegen desinformatie of fake news – maakt VRT de resultaten van de studie vandaag bekend.
Weinig vertrouwen in online berichtgeving
Bijna 60 procent van de deelnemers twijfelt vaak aan de echtheid van het nieuws dat ze zien voorbijkomen. Evenveel mensen geven aan ooit nepnieuws te hebben geloofd. Vooral sociale media worden genoemd als een bron van valse verhalen.
Toch lijken Vlamingen zich ook steeds meer zorgen te maken over de verspreiding van valse informatie via traditionele mediakanalen als televisie, radio of kranten. Dat kan je zien in de onderstaande grafiek uit de studie.
“Dat groeiende wantrouwen tegenover de traditionele media wordt onder andere gevoed door het internet, maar moet ook genuanceerd worden”, vertelt Karen Linten van het kenniscentrum Mediawijs. “Zeker sinds corona hebben sommige mensen het gevoel dat hun mening niet aan bod komt in de media, en dat doet argwaan toenemen. Tegelijkertijd heb je sinds de coronacrisis mensen die net meer het nieuws volgen als houvast in onzekere tijden. Het is moeilijk te zeggen dat het vertrouwen echt erg gedaald is.”
BEKIJK: Onze reporter Tim Verheyden ging voor “Het journaal” de straat op om mensen te confronteren met verhalen die de ronde doen op sociale media. Waarheden en verzinsels blijken op het eerste gezicht onmogelijk van elkaar te onderscheiden.
Bijna alle Vlamingen in het VRT-onderzoek zeggen al eens geconfronteerd te zijn geweest met desinformatie. De meeste van hen zoeken manieren om hiermee om te gaan: door ook andere nieuwsbronnen te raadplegen, naar factchecks te zoeken of aan mensen rondom hen te vragen of zij dit geloven.
Maar liefst 80 procent van de bevraagden maakt zich zorgen over de invloed van valse berichten op onze samenleving. Drie vierde van de Vlamingen vraagt expliciet aan de VRT om meer te doen in de strijd tegen desinformatie.
De resultaten van de VRT-studie leest u hier. Ze werd uitgevoerd door de VRT-Studiedienst en Data Synergy.
Vooral jongeren zijn kwetsbaar
Vooral kinderen, jongeren en kortgeschoolden lijken het meest kwetsbaar. Jongeren zijn grote gebruikers van sociale media en beweren daar vaak geconfronteerd te worden met valse berichten. Zo’n 40 procent van de jongeren (18-34 jaar) zegt zelfs zo vaak te twijfelen dat ze erover nadenken de actualiteit niet meer te volgen.
Kortgeschoolden geven aan dat ze niet altijd goed weten hoe ze hun twijfels over nieuwsberichten moeten aanpakken en zijn minder geneigd om factchecks te zoeken. Van alle bevraagden dreigt 1 op de 3 het nieuws te vermijden, omdat ze het moeilijk vinden om te achterhalen wat waar is en wat niet.
Karen Linten geeft in onderstaande video ook tips speciaal voor ouders, aangezien kinderen en jongeren dagelijks met desinformatie in aanraking komen via sociale media.
Uit een recent onderzoek van Arteveldehogeschool blijkt ook dat jongeren wel weten wat fake news is, maar er toch nog vaak intrappen. De onderzoekers legden aan 1.139 jongeren tussen 12 en 26 jaar enkele verhalen voor, die zij moesten identificeren als nepnieuws of echt. Amper 2 op de 5 deelnemers kon dat onderscheid correct aanwijzen. Het volledige onderzoek kan je hier lezen.
Hoe kan je jezelf wapenen tegen fake news?
Karen Linten van Mediawijs geeft nog enkele tips mee hoe je jezelf kan wapenen tegen nepenieuws. Zo verwijst ze naar de HALT-methode die je kan toepassen als je een bericht ziet waar je aan twijfelt.
- H staat voor halt houden bij wat je ziet.
- A staat voor het analyseren van de bron van het bericht. Is de bron of auteur gekend en betrouwbaar?
- L staat voor het lokaliseren van andere berichtgeving over het onderwerp. Je gaat best kijken of andere betrouwbare kanalen het nieuws op dezelfde manier brengen.
- T staat voor het traceren van de originele bron of context, ga dus op zoek waar het vandaan komt.
“Als je twijfelt over de echtheid van een bericht, deel je het best niet op je sociale media. Zo vermijd je dat je zelf valse informatie verder verspreidt”, besluit Linten.
Link naar VRT-artikel: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/03/31/studie-vrt-desinformatie/