In april 2023 werden op sociale netwerken berichten in verschillende talen verspreid, waaronder in het Nederlands, waarin werd gewaarschuwd voor een vermeende schadelijke coating voor levensmiddelen genaamd “Apeel”. De coating wordt gebruikt om bepaalde vruchten en groenten zonder verpakking te verspreiden. Online wordt een veiligheidsinformatieblad gedeeld dat beweert de schadelijke effecten van Apeel aan te tonen. Het document heeft er echter niets mee te maken. Het hoort bij een schoonmaakproduct met dezelfde naam. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, deskundigen en de Europese Commissie vertelden AFP dat de bestanddelen van de coating met de naam “Apeel” veilig zijn.
Duizenden gebruikers hebben berichten over de voedselcoating gedeeld op Facebook en Twitter. Soortgelijke posts werden gedeeld in het Duits, Frans, Engels, Tsjechisch en Hongaars.
“Eet niets met de ‘Apeel’ sticker erop”, wordt in verschillende van de misleidende posts geschreven. Verder wordt in de berichten beweerd dat dit product niet afgewassen kan worden en gevaarlijk is. De auteurs van de posts linken of verwijzen naar een veiligheidsinformatieblad waarin wordt gesproken van oogschade en huidreacties. De berichten beweren ook dat het bedrijf Apeel onder anderen gefinancierd wordt door Bill Gates en gesteund wordt door het World Economic Forum (WEF).
Apeels ingrediënten worden online vermeld
De Apeel-coating is een product van het Amerikaanse bedrijf Apeel Sciences. Volgens het bedrijf is de coating ontwikkeld om fruit en groenten langer vers te houden, minder voedsel te verspillen en afval te verminderen.
In tegenstelling tot wat in berichten online wordt beweerd, vermeldt het bedrijf op zijn eigen FAQ pagina de ingrediënten van de coating en legt het uit hoe de coating gebruikt wordt. Volgens het bedrijf is Apeel een coating op plantaardige basis die door telers, leveranciers en detailhandelaren van vers voedsel wordt gebruikt om producten langer vers te houden.
De coating bestaat uitsluitend uit gezuiverde mono- en diglyceriden, die in veel voedingsmiddelen aanwezig zijn. Dit zijn afbraakproducten van vetzuren en glycerine.
De Apeelcoating is uitsluitend gemaakt van stoffen die voorkomen in de schillen, zaden en pulp van fruit en groenten die mensen al eten. De beschermende laag houdt vocht binnen en zuurstof buiten het product, waardoor voedselbederf wordt vertraagd. De coating is kleurloos, geurloos en smaakloos, schrijft het bedrijf op haar website.
AFP kon op hun website geen enkele aanwijzing vinden dat Apeel Sciences afraadt het product te kopen, in tegenstelling tot wat sommige online gedeelde berichten beweren. Er is alleen een opmerking op de website voor mensen met een allergie, die hen instrueert om bij het kopen op mogelijke Apeeletiketten te letten of om aan de winkeliers te vragen of producten met Apeel gecoat zijn. Jess Fitzgerald, een woordvoerster van Apeel Sciences, verklaarde op 20 april 2023 ook aan AFP dat er geen dergelijke verklaring op de website van het bedrijf stond.
Het afwassen van de coating is echter moeilijk. Het bedrijf stelt online dat een deel van de coating weliswaar kan worden verwijderd met behulp van water en schrobben, maar dat daarbij voedsel kan worden beschadigd.
Gevarenwaarschuwingen verwijzen niet naar de voedselcoating
Het online gedeelde veiligheidsinformatieblad voor de coating heeft niets te maken met de voedselcoating van Apeel. Dit kan al worden afgeleid uit een nauwkeurige blik op het document zelf.
Zowel het logo bovenaan het document als de bedrijfsgegevens tonen aan dat het geen datasheet is van Apeel Sciences, maar van Evans Vanodine, een Britse fabrikant van reinigingsproducten. Verschillende producten van Evans Vanodine dragen de naam “Apeel” – zowel een allesreinigend product als een sinaasappel- of citrusgeur-spray worden onder die naam op de markt gebracht.
De reinigingsmiddelen en de voedselcoating hebben niets met elkaar te maken. Evans Vanodine schrijft zelf op haar website: “Evans Apeel heeft geen relatie met Apeel Sciences en mag niet gebruikt worden om fruit en groenten te bewaren.”
De gevarenaanduidingen over mogelijke oogschade of allergische huidreacties in het document zijn echt, maar ze verwijzen naar de reinigingsproducten.
De woordvoerster van Apeel Sciences bevestigde ook op 20 april 2023 aan AFP dat het veiligheidsinformatieblad niets te maken had met de voedselcoating. Ze zei dat gevarenaanduidingen niet van toepassing zijn voor “Apeel”, en dat de voedselcoating “volkomen veilig” is.
Het gebruik van de coating is veilig
Online berichten hadden het ook over de verkoop van Apeelvoedingsmiddelen in de VS en Canada. Apeel Sciences schrijft op haar website dat het product veilig is om te consumeren. De veiligheid van de mono- en diglyceriden waaruit de coating bestaat is onder meer bevestigd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), legt het bedrijf uit.
Bij navraag door AFP op 19 april 2023 zei een woordvoerder van Health Canada dat Canada al had ingestemd met het aanbieden van een coating voor fruit en groenten door Apeel in 2019. De autoriteit had een “brief van geen bezwaar” afgegeven, die aangaf dat het agentschap geen bezwaar zou maken tegen het gebruik van het product onder bepaalde voorwaarden.
Het Canadese agentschap had eerder de veiligheid van de coating en de ingrediënten geëvalueerd en veilig bevonden. Dit “levert geen gezondheidsrisico’s op voor de consument”. Aangenomen werd dat de coating ook als onderdeel van het voedsel zou worden geconsumeerd.
Woordvoerder Diane Bouhuijs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zei in een e-mail aan AFP op 4 mei 2023: “Als een additief dus aan de zuiverheidseisen voldoet, mag het binnen de EU aan levensmiddelen toegevoegd worden, mits het gebruik in het betreffende levensmiddel conform Verordening 1333/2008 is toegestaan.”
“E471 mag aan verschillende levensmiddelen als additief worden toegevoegd, onder andere aan de categorie ‘groente en fruit, heel’, maar dan ‘Alleen voor de oppervlaktebehandeling van citrusvruchten, meloenen, ananassen, bananen, papaja’s, mango’s, avocado’s en granaatappelen‘”, zei ze.
Bovendien is de consumptie van E471 middels het eten van levensmiddelen die conform wettelijke eisen E471 bevatten niet schadelijk, verklaarde ze.
Een ambtenaar van de Europese Commissie vertelde AFP op 27 april 2023 dat mono- en diglyceriden van eetbare vetzuren al zijn goedgekeurd voor gebruik in verschillende voedingsmiddelen in de EU. Op fruit en groenten kunnen de stoffen al sinds 2019 worden gebruikt, zoals bepaald in de EU-verordening.
In de verordening staat over de coating voor vers voedsel met mono- en diglyceriden dat de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) “concludeerde dat er geen behoefte was aan een numerieke aanvaardbare dagelijkse inname en dat het levensmiddelenadditief mono- en diglyceriden van vetzuren (E 471) bij de gemelde toepassingen en gebruiksniveaus geen veiligheidsrisico inhoudt.” Het gebruik van de stoffen was echter alleen bedoeld voor uitwendig gebruik op levensmiddelen. Volgens dit document wordt niet verwacht dat de stoffen binnen de vruchten zullen migreren.
Ook Dominikus Kittemann, professor aan de faculteit Tuinbouw en Levensmiddelentechnologie van de Hogeschool Weihenstephan-Triesdorf in Duitsland, schreef op 17 april 2023 aan AFP: “Apeel is een van de zogenaamde eetbare coatings, dus als het ware een ‘natuurlijke eetbare beschermlaag’. Het basisidee is het fruit of product te beschermen tegen vochtverlies door transpiratie en de fysiologische afbraakprocessen tijdens de fruitademhaling.”
De door Apeel genoemde mono- en diglyceriden worden veel gebruikt in de levensmiddelenindustrie, zei Kittemann, bijvoorbeeld bij de productie van bakkerijproducten, van chocolade of van margarine. Daarom kon hij zich de vermeende gevaren van de stoffen moeilijk voorstellen.
Ook de door andere fabrikanten gebruikte coatings zouden doorgaans uit biologische materialen bestaan.
Jürgen König, hoogleraar voedingswetenschappen aan de Universiteit van Wenen, zei in antwoord op een vraag die AFP hem stelde op 20 april 2023: “Aangezien dit stoffen zijn die zowel natuurlijk voorkomen als ook gevormd worden in het verteringsproces van vetten, is bewezen dat ze veilig zijn; er is ook geen limiet voor inname.”
Hoewel de bewering over Apeel dat de coatingingrediënten zaden, schillen en pulp bevatten niet onjuist is, “worden ze eigenlijk echter waarschijnlijk afgeleid van vetten (triglyceriden) van verschillende vetproducerende planten”, preciseerde König.
Gevolgen voor houdbaarheid en prijs
In de berichten staat ook dat coating een prijsbepalende factor is voor groenten en fruit. Nicolette Quaedvlieg, programmamanager Voedselveiligheid en Kwaliteit bij GroentenFruit Huis, zei in dit verband op 10 mei in een e-mail aan AFP dat het beschikbare aanbod en vraag “zijn veel belangrijkere factoren voor de prijsbepaling van groenten en fruit, evenals de geplande supermarkt acties dan een coating. Zo hebben weerinvloeden (droogte in Spanje) een grote impact en kunnen een behoorlijke prijsschommeling veroorzaken in de supermarkten die geen enkele link hebben met de coating.”
Jürgen König stelde dat oppervlaktebehandeling van bepaalde typen fruit en groenten al gebruikelijk is. Hij voegde daar wel aan toe dat dit niet alleen geldt voor Apeel, maar ook voor andere producten.
Apeel Sciences zelf zei het AFP dat “de prijs van producten vastgesteld wordt door de retailer en wordt bepaald door verschillende factoren, zoals de kosten en de marktwerking. Daardoor kunnen consumenten eventueel een prijsverschil bemerken tussen beschermde en onbeschermde producten.” In Nederland is Apeel bijvoorbeeld te vinden op avocado’s in verschillende supermarktketens.
Wat betreft de houdbaarheid legde Kittemann uit dat de coating die zou verlengen. Het fruit met coating zou minder CO2 verliezen, verschillende metabolische processen zouden vertragen.
Zo’n coating zou – in theorie – plastic kunnen besparen. Wel benadrukte Köning dat de methode niet overal werkt; het biedt geen bijzondere bescherming tegen schade door beweging of kneuzing. Sommige levensmiddelen waarbij Apeel is gebruikt zijn ook verkrijgbaar zonder plastic verpakking (bananen bijvoorbeeld), dus dan wordt er geen plastic bespaard”, zei hij.
Steun van de Gates Foundation
Online berichten verwijzen ook naar vermeende steun aan Apeel Sciences door Bill Gates of het World Economic Forum (WEF). Zowel Gates als het WEF zijn in het verleden het doelwit geweest van samenzweringsverhalen, vaak over vermeende geplande bevolkingsvermindering (hier, hier, hier, hier).
In 2015 verstrekte de Bill and Melinda Gates Foundation bijna 1 miljoen dollar aan Apeel Sciences. Op de website van de stichting staat dat dit een subsidie was op het gebied van wereldwijde groei.
Ook de website van het World Economic Forum bevat vermeldingen over Apeel Sciences. Daar staat onder meer dat James Rogers, oprichter van Apeel Sciences, in 2020 een van de Young Global Leaders van het WEF was. Young Global Leader is een programma dat leiders samenbrengt.
De website van Apeel vermeldt ook dat het bedrijf in 2018 werd erkend als een zogenaamde WEF Technology Pioneer, waardoor het deel uitmaakt van de WEF Global Investors Community.
Bij navraag verklaarde Apeel Sciences: “Apeel ontving in 2012 en 2015 onderzoeksfinanciering van de Bill and Melinda Gates Foundation om te beginnen met de ontwikkeling van zijn op planten gebaseerde beschermingstechnologie. (…) Momenteel is de Bill and Melinda Gates Foundation geen actieve investeerder in Apeel Sciences.”
Apeel Sciences is een lidorganisatie van het World Economic Forum, maar heeft nooit financiering ontvangen van het WEF, liet het bedrijf weten.
