Sinds 2017 doet een afbeelding van een knie met een rood uiterlijk de ronde op internet. Er wordt beweerd dat het een nieuw ontdekte muggenbeet is die dodelijk zou kunnen zijn. Deskundigen uit verschillende landen hebben deze beweringen de afgelopen jaren echter weerlegd door aan AFP uit te leggen dat er geen bewijs is voor een nieuw type muggenbeet dat een dodelijke bedreiging vormt. Bovendien heeft de oorspronkelijke auteur van de foto nooit melding gemaakt van enig levensgevaar toen de foto voor het eerst werd gedeeld.
Honderdduizenden gebruikers hebben sinds mei en juni 2023 een foto van een rode knie gedeeld op Facebook, waaronder in het Nederlands (hier, hier en hier) waar het meer dan 5.000 keer werd gedeeld. Volgens de berichten toont de foto de knie van een meisje dat de dag ervoor was gebeten door een mug. De knie zwol uiteindelijk op en werd ook rood. Het meisje voelde zich zwak en slaperig en werd naar de eerste hulp gebracht. Daar kreeg de familie te horen dat het om een “nieuw soort muggenbeet” ging die ernstige infecties veroorzaakte. Er wordt in de post ook gezegd dat als de familie langer had gewacht, de beet de dood tot gevolg zou hebben gehad.
Soortgelijke berichten zijn de afgelopen jaren gedeeld in verschillende talen, waaronder het Duits, Frans en Roemeens.
Screenshot van een van de misleidende berichten, vastgelegd op 3 juni 2023.
De afbeelding dateert uit 2017
Het verhaal achter de foto is al enkele jaren oud en gebeurde niet onlangs, zoals beschreven in de online gedeelde berichten.
Het oorspronkelijk bericht met de gedeelde foto kan worden gevonden met behulp van een omgekeerde zoekopdracht. Het verscheen voor het eerst op Facebook op 16 maart 2017 en is in de afgelopen zes jaar meer dan drie miljoen keer gedeeld.
De auteur van het artikel, een moeder uit de Verenigde Staten, beschrijft hoe haar dochter werd gebeten door een mug, waardoor haar knie pijn deed, opzwol en ze slaperig werd. Ongerust bracht ze haar dochter naar het ziekenhuis, waar ze te horen kreeg dat er een nieuw soort muggenbeet was die een infectie veroorzaakte. Ze schrijft verder: “Als we nog langer hadden gewacht, had het (de infectie ed.) in haar bloed gezeten”.
Er wordt echter op geen enkel moment melding gemaakt van het risico op overlijden, zoals in Nederlandse publicaties wordt beweerd. In de commentaren legt de vrouw uit dat haar dochter met antibiotica is behandeld.
Screenshot van Facebook van de reactie op het oorspronkelijke bericht van 8 juli 2021
Geen nieuwe dodelijke muggenbeet in Nederland of Europa
Harald Wychgel, een woordvoerder van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), vertelde AFP op 4 juli tijdens een telefonisch gesprek dat het RIVM “niet had gehoord van een nieuw soort muggenbeet” in Nederland.
Op 4 juli vertelde het persteam van het European Center for Disease Prevention and Control (ECDC) in een email ook aan AFP dat ze hun experts hadden geraadpleegd, “die bevestigen dat het ECDC geen nieuw type muggenbeet heeft waargenomen. Het is niet mogelijk om alleen op basis van de foto te zeggen welk type geleedpotige die persoon heeft gebeten. De plaats en het type van blootstelling en een zorgvuldig onderzoek van de beetplaats zouden nodig zijn. De roodheid en zwelling zijn tekenen van ontsteking en zijn een natuurlijke reactie van het lichaam”.
“Dit is de eerste keer dat ik dit type bericht voorbij zie komen”, zei Sander Koenraadt, universitair hoofddocent bij het Laboratorium voor Entomologie van Wageningen Universiteit, in een email van 5 juli.
“De zwelling op de foto lijkt een heftige allergische reactie op een beet van ‘iets’. Uit de vorm, kleur en mate van zwelling valt weinig te herleiden over wat voor soort insect of ander dier dit kan hebben veroorzaakt”, legde hij uit. De reactie van het menselijk lichaam op een insectenbeet of -steek kan heel divers zijn, voegde hij eraan toe.
Teun Bousema, hoogleraar epidemiologie van tropische infectieziekten aan de Radboud Universiteit en Medisch Centrum, zei ook dat het “meer lijkt op een allergische reactie”. “Een nieuw type muggenbeet lijkt mij extreem sterk” geformuleerd, voegde hij eraan toe.
“Virale en parasitaire infecties die via muggenbeten worden overgedragen leiden niet tot dit soort huidafwijkingen”, zei Paul de Munter, een infectioloog en medisch specialist aan het UZ Leuven in België, aan AFP in een e-mail op 11 juli.
Maar de allergische of toxische reacties waar de muggenbeet optrad en die kunnen leiden tot ernstige zwellingen “is een bekend probleem en zeker niet nieuw”, zei hij. Hij voegde eraan toe: “Er zijn mij verder geen gevallen bekend waarbij de mug door zijn beet zelf aanleiding geeft tot dit soort huidafwijkingen en waarbij dit dodelijk zou zijn”.
Koenraadt legde uit dat “tijdens een muggenbeet wel ziekteverwekkers kunnen worden overgedragen (parasieten of virussen), maar daar word je nooit onmiddellijk ziek van, omdat het altijd even duurt (dagen tot weken) voordat de ziekteverwekkers schade aanrichten in het lichaam die resulteert in koorts, hoofdpijn of andere klachten. De zwelling als gevolg van een muggenbeet heeft verder niks met het ziektebeeld te maken”.
De laatste nieuwe muggensoort in Nederland, de Koreaanse bossteekmug of “aedes koreicus”, werd in 2021 aangetroffen, legt Bart Fortuin uit, woordvoerder van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) die deel uitmaakt van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, en heeft niets te maken met de foto. Deze mug is ook uitgeroeid op de locatie waar hij is gevonden, zei hij.
Invasieve muggensoorten verspreiden zich steeds meer in Europa
ECDC waarschuwde (hier gearchiveerd) op 22 juni 2023 dat, volgens hun laatste gegevens, “de muggensoort Aedes albopictus (de Aziatische tijgermug, red.), een bekende vector van chikungunya- en denguevirussen, zich verder in het noorden en in het westen van Europa vestigt.”
“Europa heeft te maken met een opwarmende trend waarbij hittegolven en overstromingen frequenter en heviger worden, en de zomers langer en warmer worden. Dit creëert gunstiger omstandigheden voor invasieve muggensoorten”, staat te lezen in het rapport van 22 juni.
“In de afgelopen jaren hebben we een geografische verspreiding gezien van invasieve muggensoorten naar voorheen onaangetaste gebieden in de EU/EER”, zegt Andrea Ammon, directeur van het ECDC. “Als dit zo doorgaat, kunnen we meer gevallen en mogelijk sterfgevallen verwachten van ziektes zoals dengue, chikungunya en Zika en, onder bepaalde omstandigheden, West-Nijl virus”, voegde ze eraan toe.
Tien jaar geleden, in 2013, kwam de Aedes albopictus mug voor in acht EU/EER landen, waarbij 114 regio’s werden getroffen. Nu, in 2023, is deze mug in 13 landen te vinden en 337 regio’s, aldus het ECDC.
Je kunt hier (hier gearchiveerd) meer lezen over muggensoorten en door muggen overgedragen ziekten.
De claim doet al jaren de ronde online
De beweringen circuleren al jaren online. Deskundigen van andere landen waar de post werd gedeeld, vertelden AFP ook dat er in hun land geen nieuwe muggenbeten waren opgedoken.
In juli 2021 zei Sylvie Manguin, hoofd onderzoek van het Franse Nationale Onderzoeksinstituut voor Duurzame Ontwikkeling en medisch entomoloog aan de Universiteit van Montpellier, toen ze gevraagd werd naar de afbeelding en de bewering die zich in Frankrijk begon te verspreiden, dat ze nog niet had gehoord van een nieuw type muggenbeet die tot ernstige infecties zou kunnen leiden.
“Het lijkt meer op een allergie”, zegt Sylvie Manguin. “Het kan ook een steek zijn die supergeïnfecteerd is geraakt door het krabben met vuile vingernagels, waaronder bacteriën zich kunnen verbergen”, suggereerde ze ook.
Gevallen van muggenbeten die kunnen leiden tot ziekenhuisopname zijn “zeer zeldzaam” in Frankrijk, verzekerde Manguin toen: “Ik heb er nog nooit van gehoord”. De entomoloog verwees ook dat de beet mogelijkheid door een ander insect werd gedaan, bijvoorbeeld een wesp, die angio-oedeem, d.w.z. een zwelling van het onderhuidse weefsel, zou kunnen veroorzaken bij allergiepatiënten.
Wim Van Bortel, een entomoloog aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen (ITM), zei tegen AFP in 2021 ook dat hij niet op de hoogte was van een nieuw type beet in België. Isabel Brosius, Adviseur Infectieziekten bij het ITM, bevestigde dat ziekenhuisopname als gevolg van een muggenbeet “uiterst zeldzaam” is. “Sommige mensen zijn gevoeliger voor het speeksel van bepaalde muggensoorten”, legde ze uit. “Hoe ernstig de reactie is, hangt af van zowel de persoon als de mug. Het is niet zo dat er één bepaalde muggensoort is die bij alle mensen zonder uitzondering een zeer ernstige zwelling veroorzaakt.”
Deze close-up foto toont een mug op menselijke huid in Montlouis-sur-Loire, Frankrijk, op 21 oktober 2022. – Guillaume SOUVANT / AFP
Op 26 mei 2023, kort nadat de posts weer begonnen op te duiken, vertelde Michael Ramharter, hoofd van de Bernhard Nocht polikliniek van het Universitair Medisch Centrum Hamburg-Eppendorf, in Duitsland, aan AFP dat de zwelling die te zien was op de foto eerder deed denken aan een bacteriële superinfectie. “Dit is zeldzaam, maar kan in principe na elke insectenbeet gebeuren als er ziektekiemen in de wond terechtkomen. We zijn niet op de hoogte van een nieuwe muggensoort of muggenbeet.”
Deskundigen uit Servië, Kroatië en Roemenië zeiden aan AFP factcheck dit jaar ook dat ze niet op de hoogte waren van zo’n nieuw soort beet.
