In december 2023 werd op sociale media in Nederland en Duitsland op grote schaal een video gedeeld met de bewering dat er een jongeman op varkensvlees heeft geplast in de Albert Heijn, een Nederlandse supermarkt. De stem in de begeleidende soundtrack zegt in het Nederlands dat de dader dit deed “omdat hij geen varkensvlees eet”. De beelden zijn viraal gegaan en hebben wijdverspreide boze opmerkingen tegen de moslimgemeenschap losgemaakt. Maar de auteur van de video zei aan AFP dat het een grap was en dat de man in de beelden niet echt op de vleesproducten plaste. De auteur zei dat hij een reeks andere nepvideo’s had gemaakt op andere locaties. De winkelketen die eigenaar is van de supermarkt zei dat het in geen een van zijn winkels klachten had ontvangen over dergelijke incidenten.
“Bro, je bent te radicaal. Alleen omdat hij geen varkensvlees wil eten? Wow! We don’t eat pork”, zegt de stem deels in het Nederlands en deels in het Engels in een video met de titel “Waar is beveiliging van de Albert Heijn?”, de bekende supermarktketen. De video ging midden december 2023 viraal op sociale media met miljoenen views nadat verschillende platforms die bekend staan om het regelmatig verspreiden van nepnieuws de video deelden op X, vergezeld van teksten als “Jonge (man) pist op varkensvlees in de Albert Heijn” in het Nederlands (hier gearchiveerd) of “Culturele verrijker plast op varkensvlees in Nederland” in het Duits (hier gearchiveerd).
De beelden die op X werden geplaatst door Dumpert, een entertainmentwebsite, werden geretweet door Geert Wilders (hier gearchiveerd), de leider van de antimoslimpartij, PVV, die de verkiezingen in Nederland won op 22 november 2023. Zijn partij verdubbelde zijn zetels tot 37 ten opzichte van de vorige verkiezingen.
Een Vlaamse extreemrechtse politicus, Bart Van Opstal (Vlaams Belang), retweette de video ook (hier gearchiveerd) met de woorden: “Eigenlijk zou je zoiets moeten kunnen oppakken en er regelrecht mee naar Schiphol kunnen rijden. Die haat tegenover het Westen is niet gezond meer”.
Veel van de gebruikers die de video deelden of becommentarieerden, vielen de moslimgemeenschap aan, bijvoorbeeld hier en hier, en in berichten in het Engels en Frans. Andere gebruikers vonden gewoon dat de man gestraft moest worden voor zijn daden (hier en hier).
De video werd ook gebruikt op verschillende websites onder koppen als “Smeerpijp pist over het vlees in de Albert Heijn: “Wij eten geen varken” of “‘Radicale’ jongen pist even gezellig op varkensvlees bij Albert Heijn”.
De auteur van de video verklaarde echter in een privébericht op Instagram aan AFP op 20 december 2023, evenals in een Youtube-video die op dezelfde dag werd gepubliceerd, dat de man in de video niet echt op het verpakte vlees had geplast en dat het deel uitmaakte van een reeks grappen die hij had uitgehaald. Een woordvoerder van de Nederlandse supermarktketen Albert Heijn zei aan AFP in een e-mail op 20 december 2023 dat, hoewel het bedrijf op de hoogte was van de video en deze had bekeken, het geen klachten had ontvangen dat dit daadwerkelijk in hun winkel was gebeurd.
Video is geënsceneerd
In de video is het geluid van stromende vloeistof te horen. Het is merkbaar luider dan de rest van het geluid. Toch is er geen vloeistof te zien op de vleesproducten, ook al doet de man alsof hij plast. Het logo op verschillende producten dat zichtbaar is in de beelden geeft wel aan dat het gefilmd is in een Albert Heijn. Het is niet de eerste keer dat de winkelketen wordt gebruikt om video’s van nepnieuws in scène te zetten.
Bij het online zoeken werd de vroegste versie van de video die AFP kon vinden op 15 december 2023 geplaatst door een 22-jarige gebruiker die zichzelf Danny Derix noemt op de Instagram– en Tiktok-accounts van “Buurtwachtt”. AFP kon niet achterhalen of dat de echte naam van de gebruiker was.
View this post on Instagram
Op zijn Instagram stories deelde hij op 19 december 2023 een korte opname waarin hij commentaar gaf op de virale video: “Weet je hoeveel moeite het kost om elke dag de motivatie om wakker te worden en weer met een goed idee te komen zoals plassen op varkensvlees ? Weet je hoeveel moeite dat kost? Ik heb de moeilijkste baan ter wereld”. In een andere live video was hij te zien in Zaandam, een stad ten noorden van Amsterdam. Beide Instagram stories verdwenen na 24 uur voordat we ze konden archiveren.
We keken verder op zijn Instagramprofiel en vonden verschillende andere video’s van een man die op verschillende plekken zou plassen en die lijkt op de persoon in de virale video, zoals in een fitnessclub (hier en hier).
We hebben hem op Instagram benaderd om meer te weten te komen over de video. In een Instagram-bericht op 20 december 2023 bevestigde hij aan AFP dat hij de auteur van de video was: “De persoon die je in de video ziet is mijn vriend. Deze is opgenomen op 13 december 2023. Het is opgenomen in Nederland in een supermarkt (Albert Heijn XL) in de stad Zaandam. De video is helemaal nep. Hij heeft nooit op het vlees geplast of iets dergelijks, ik heb een geluidseffect van een plassend geluid gebruikt en onder de originele video gezet. De bedoeling was om de wereld te laten zien hoe makkelijk het is om nepnieuws te maken en te verspreiden als de waarheid”.
Hij zei: “Al het bewijs zal worden geplaatst op mijn youtube kanaal ‘Buurtwachtt'”.
Om 17:30 uur op 20 december 2023 deelde de gebruiker Danny Derix een vooraf opgenomen video op Youtube (hier gearchiveerd) voordat hij deze aan zijn kanaal toevoegde. Gedurende ongeveer 15 minuten legde hij uit hoe hij de serie van vier video’s had gemaakt en hoe hij geluid toevoegde door bijvoorbeeld een verborgen fles water te gebruiken of water op verschillende objecten te gieten. In de video beweert hij dat hij mensen in de maling wilde nemen en wilde zien hoe de valse informatie zich zou verspreiden.
Hij legt uit op Youtube : “Het is om te laten zien dat alles nep kan zijn op het internet. We willen de mensen even duidelijk maken hoe makkelijk het is om nepnieuws te verspreiden of een nep video. In deze video hebben we zelfs geen waterflesje gebruikt. Het is letterlijk een sound effect dat ik heb opgenomen in mijn wc met mijn Iphone en onder de originele video heb geplaatst die we hebben opgenomen in de Albert Heijn”.
We hebben ook contact opgenomen met Albert Heijn om te zien of zij konden bevestigen dat de gebeurtenis in een van hun winkels zou hebben plaatsgevonden. Angela Stoelinga van de mediarelatieafdeling zei aan AFP in een e-mail op 20 december 2023: “We hebben de video gezien. We hebben op basis hiervan intern onderzoek gedaan. We hebben geen meldingen van overlast hierover ontvangen vanuit onze winkels”.
De supermarkt heeft niet gezegd of de vleesverkoop is beïnvloed sinds de video viral is gegaan.
Alle verschillende informatie die we vonden en ontvingen van zowel de auteur van de video als de woordvoerder van de supermarkt circuleerde ook in verschillende verslagen die gepubliceerd werden op Nederlandse media waar desinformatie steeds meer aandacht krijgt (hier en hier).
Meer artikelen van AFP Fact Check over desinformatie zijn hier te lezen.
