Omgekeerd zoekopdrachten naar afbeeldingen helpt om de bron op te sporen van foto’s van rampen uit het verleden die worden gedeeld als uit Turkije in 2023

Een foto van een hond bedekt met modder is duizenden keren gedeeld samen met de onjuiste bewering dat het een reddingshond in Turkije toont na de verwoestende aardbeving die het land en zijn buurland Syrië op 6 februari 2023 trof en tientallen duizenden levens eiste. De foto is eigenlijk uit 2014 en toont een reddingshond die helpt bij het vinden van slachtoffers van een aardverschuiving in de Verenigde Staten. Dit is nog een voorbeeld van video’s en beelden die uit hun context worden genomen en die het internet overspoelen na dramatische gebeurtenissen zoals een dodelijke natuurramp. Hoewel veel mensen het beeld te goeder trouw deelden, vaak om het essentiële werk te prijzen dat dergelijke honden verrichten bij reddingsacties, kunnen pagina’s en websites ze gebruiken om inkomsten te genererende met de aandacht en de kliks van gebruikers. De mix van nieuws met onjuiste informatie heeft een negatieve invloed op de manier waarop het publiek wordt geïnformeerd over belangrijke gebeurtenissen. In dit artikel leggen we uit hoe een omgekeerde zoekopdracht helpt om de herkomst van dergelijke afbeeldingen te verifiëren.

“Een hoopvol bericht uit Turkije…deze hond heeft afgelopen nacht 10 levens gered!”, luidt de beschrijving van een foto van een modderige witte hond aan de lijn. Een ander beweert dat de foto een hond toont die “de hele nacht doorgewerkt en tientallen mensen gevonden die door hem gered zijn” met daaronder commentaren die impliceren dat het te maken had met de aardbeving die Turkije en Syrië op 6 februari trof. Deze berichten en andere met een soortgelijke bewering zijn enkele dagen na de ramp al meer dan vijfduizend keer gedeeld. De foto werd ook gedeeld in vele talen zoals Duits, Engels en Servisch.

Zoals hierboven vermeld, wordt er in sommige posts niet expliciet op gewezen dat de hond na de beving levens heeft gered in Turkije. Ze vermelden niet het land of de datum waarop de foto is genomen. Echter, de datum van publicatie (kort na de aardbeving in Turkije en Syrië) en het gebrek aan informatie over wanneer de foto is genomen, deed mensen geloven dat deze recentelijk in Turkije is genomen, zoals blijkt uit sommige commentaren onder die berichten :

Dit is een ander voorbeeld van uit zijn verband gerukte beelden die de sociale media overspoelen na een tragische gebeurtenis zoals de aardbeving die Turkije en Syrië trof en duizenden mensen het leven kostte. De hond op de foto heet Tryon en werd in 2014 gefotografeerd in de Verenigde Staten toen hij de reddingstroepen hielp bij het vinden van slachtoffers van een modderstroom in Oso in de staat Washington in maart 2014.

AFP ontkrachtte al een soortgelijke afbeelding van een hond die werd gedeeld met de bewering dat deze in 2023 in Turkije werd genomen. De foto was in 2018 gemaakt ter illustratie en geüpload op stockfotografie websites. Beide foto’s met valse beweringen zijn ook gevonden in sommige publicaties op sociale media zoals hier en hier. 

Waarom is het delen van beelden uit de context en onjuiste informatie een probleem?

Hoewel het delen van de foto van een hond met onjuiste informatie goedaardig kan lijken, draagt het bij aan het algemene klimaat van desinformatie waarin “de grenzen tussen feit, entertainment, reclame, uitvinding en fictie steeds meer vervagen”, zoals beschreven in het UNESCO-handboek over journalistiek en desinformatie.

Dit kan de publieke opinie misleiden en een vertekend – soms gemanipuleerd – beeld geven van een gebeurtenis of situatie. Het kan ook onnodige paniek of ongerustheid veroorzaken, bijvoorbeeld toen via sociale media video’s werden gedeeld waarop te zien was dat Turkije na de aardbeving door een tsunami werd getroffen. De video’s werden in werkelijkheid in 2011 in Japan gefilmd, zo bleek uit een onderzoek van AFP. De autoriteiten hebben geen tsunami waargenomen of gemeld na de aardbeving in Turkije.

Clickbait posts en krantenkoppen gebruiken ook emotionele aantrekkingskracht om de aandacht van internetgebruikers te gelde te maken, onder meer door het delen van niet-geverifieerde inhoud.

Het is niet altijd mogelijk om te weten of onjuiste informatie met opzet of per ongeluk is gedeeld, maar het is wel mogelijk om te proberen de oorsprong van een foto te verifiëren met behulp van een omgekeerde beeldzoekopdracht.

Hoe gebruik je een omgekeerde beeldzoekopdracht op deze hondenfoto?

Bij een omgekeerde beeldzoekopdracht wordt een afbeelding geüpload naar een zoekmachine zoals Google images, Google Lens (ook een mobiele applicatie), Yandex, Tineye, Baidu, or Bing. De zoekmachine zoekt vervolgens op internet naar dezelfde of soortgelijke afbeeldingen, wat kan leiden naar de bron en de auteur ervan. Deze AFP-video legt het proces in detail uit:

De foto kan worden geüpload als bestand of via een link door te klikken op het fotopictogram naast de zoekbalk op elke website.

In dit geval leidde een zoekopdracht met Google Lens naar het eerder genoemde artikel van de Wall Street Journal. Een zoekopdracht op Tineye, dat bijzonder efficiënt is in het zoeken naar stockfotografie en websites van nieuwsagentschappen, leidde naar dezelfde foto op de website Alamy. “Tryon de reddingshond wacht om door het ontsmettingsgebied bij de modderstroom te gaan na het zoeken naar slachtoffers in Oso, Washington 30 maart 2014,” luidt de beschrijving op de website. De foto wordt toegeschreven aan Rick Wilking en het persbureau Reuters.

De Russische zoekmachine Yandex toont in haar eerste resultaten een Engelstalige blogpagina die leidt naar het artikel in de Wall Street Journal over de honden die worden ingezet bij de reddingspogingen na de modderstroom van 2014.

Een zoekopdracht naar “Reuters Rick Wilking rescue dog” op Google leidt naar de website van het persbureau die dezelfde foto toont en bevestigt dat deze op 30 maart 2014 in de Verenigde Staten is genomen.

Op 16 februari 2023 had de aardbeving meer dan 42.000 levens geëist. Reddingspogingen gaan door om overlevenden te vinden, onder meer met behulp van speciaal getrainde honden. Op 8 februari 2023 kondigde de EU aan dat twintig lidstaten, waaronder Nederland, alsook Albanië, Montenegro en Servië, 1.485 reddingswerkers en honderd honden hadden gemobiliseerd om Turkije bij te staan.

AFP heeft andere valse en misleidende beweringen over de aardbeving in Turkije en Syrië ontkracht, zoals deze lenticulaire wolk die op 19 januari in Bursa werd gezien en die kort na de aardbeving in Turkije weer valselijk werd gepost met de bewering dat deze was veroorzaakt door HAARP, het High-frequency Active Auroral Research Program. HAARP kan het weer echter niet beïnvloeden, in tegenstelling tot wat de berichten op de sociale media ten onrechte beweren.