Op Franse sociale media circuleren sinds de dood van Nahel, een 17-jarige tiener die eind juni werd doodgeschoten door een politieagent in de buurt van Parijs, talloze video’s van het stedelijk geweld dat het land op zijn grondvesten deed schudden. Eén video die de ronde doet, toont een gebouw in vlammen en het bijschrift beweert dat het “de Alcazarbibliotheek in Marseille” is die in brand werd gestoken door “relschoppers”. Hoewel de bibliotheek inderdaad beschadigd raakte tijdens de rellen, werd deze niet in brand gestoken. De beelden van de video tonen de brand in het hoofdkantoor van de Filipijnse Post in Manilla op 22 mei 2023.
Op de beelden golft dikke zwarte rook uit een imposant gebouw dat in vlammen is opgegaan.
“Relschoppers hebben de grootste bibliotheek van Frankrijk in brand gestoken. De Alcazar bibliotheek in Marseille bevatte een archief van een miljoen historisch belangrijke documenten”, wordt in Nederlandstalige bijschriften bij de video beweerd die verschenen op sociale netwerken als Twitter, Facebook en Telegram. Deze berichten werden sinds begin juli meer dan 500 keer gedeeld.
Deze berichten werden ook gedeeld in het Frans, Spaans, Engels, Duits en Pools op verschillende sociale media.
Ze zinspelen op het stedelijk geweld (hier gearchiveerd) in Frankrijk dat het land schokte na de dood van de 17-jarige Nahel, die om het leven werd gebracht door een politieagent nadat hij weigerde te gehoorzamen aan een verkeerscontrole in Nanterre op 27 juni. De tiener, wiens familie oorspronkelijk uit Algerije kwam, werd van dichtbij neergeschoten.
Het incident heeft het debat over racisme bij de politie in Frankrijk nieuw leven ingeblazen. In deze context waarschuwden (gearchiveerde link hier) de Verenigde Naties (VN) voor “diepgewortelde problemen” van “racisme” binnen het Franse politiekorps.
Maar de beelden van het brandende gebouw die op sociale netwerken zijn geplaatst, hebben niets te maken met deze gebeurtenis, noch met de rellen die erop volgden.
AFP versloeg de rellen in verschillende Franse steden en rapporteerde talrijke gevallen van in brand gestoken voertuigen en gebouwen, zowel op foto’s als op video (archief). Geen van deze visuele elementen komt overeen met de beelden op sociale netwerken.
Brand in een postkantoor op de Filipijnen
Een omgekeerde zoekopdracht met behulp van screenshots van de video onthult de originele beelden. Ze zijn geplaatst op YouTube en tonen de brand in het hoofdkantoor van het Filippijnse postkantoor in de hoofdstad Manilla op 22 mei 2023 (gearchiveerde links hier en hier). Het Engelstalige bijschrift luidt: “Brand verwoest centraal postkantoor in Manilla”.
Op deze beelden is hetzelfde gebouw te zien als op de video die we onderzochten, maar dan vanuit een andere hoek gefilmd:
Dit incident werd ook gemeld door lokale media, zoals CNN Philippines, (gearchiveerde link hier). Dat meldde dat 18 mensen gewond raakten bij de brand, die na 30 uur was geblust. De Filippijnse autoriteiten zijn een onderzoek gestart om de oorzaak van de brand vast te stellen.
Volgens een rapport van het Bureau of Fire Protection (BFP) was een defecte autoaccu (gearchiveerde link hier) in de kelder van het gebouw de oorzaak.
Op de dag van de brand heeft AFP verschillende foto’s genomen van het brandende gebouw, waarvan de gevel versierd is met zuilen:
Van zijn kant plaatste het Manila Public Information Office op 22 mei 2023 ook beelden (link hier gearchiveerd) op Facebook van het beschadigde gebouw:
Met gebruik van Google Maps konden we zien dat de video waar we naar kijken is opgenomen vanaf een naburig gebouw, van waaruit de achterkant van het Filippijnse postkantoor te zien is.
De beelden zijn gefilmd vanaf een oever aan de overkant van de Pasigrivier, van waaruit rechts van het beschadigde postkantoor een Overseas Filipino Bank te zien is.
De Alcazarbibliotheek in Marseille beschadigd
In berichten op sociale netwerken wordt beweerd dat de video een brand toont in de Alcazarbibliotheek (link hier gearchiveerd) in Marseille.
Dit gebouw werd inderdaad beschadigd (link hier gearchiveerd) op 30 juni 2023. Maar er was geen brand en er zijn geen boeken beschadigd, zoals het stadhuis van Marseille op 7 juli 2023 aan AFP bevestigde: “De Alcazar, de grootste bibliotheek van Marseille, heeft in de nacht van 29 op 30 juni schade opgelopen aan de gevel en de automatische ingang”. Volgens het stadhuis zijn er geen boeken beschadigd. “Er was geen brand; het waren rookbommen die de schade veroorzaakten”.
Het stadhuis voegde daaraan toe dat “[d]e vestiging […] dinsdag [4 juli 2023, red.] haar deuren weer [heeft] geopend”, en dat er “geen enkele andere bibliotheek getroffen is” in de stad.
De burgemeester van het 1e arrondissement van Marseille, Sophie Camard, berichtte ook over de situatie in een tweet die op 30 juni 2023 werd gepubliceerd, na een bezoek aan het stadscentrum. In haar bericht, vergezeld van foto’s, gaf ze aan dat er overal glasscherven waren gevonden en dat de brandweer en opruimploegen op die datum nog aan het werk waren.
Met behulp van Google Maps (link hier gearchiveerd) zochten we naar de Alcazarbibliotheek om deze te vergelijken met het gebouw dat op sociale media wordt getoond, en we ontdekten dat ze er heel anders uitzien.
Het postkantoor in Manilla is een neoklassiek gebouw met een zuilengevel. De bibliotheek in het centrum van Marseille staat daarentegen tussen twee andere gebouwen en heeft een glazen gevel.
In Metz, in het noordoosten van Frankrijk, werd ook de mediatheek van de stad aangevallen. Tijdens het incident, dat plaatsvond in de nacht van 30 juni 2023, werd het gebouw grotendeels verwoest door brand, zoals gemeld door de Britse media The Guardian (gearchiveerde link hier).
Het stadhuis van Metz kon de schade niet precies becijferen, maar zei tegen AFP op 7 juli 2023 dat “10.000 documenten werden gered omdat ze geleend waren op het moment van de brand”.
“De totale schade in Metz wordt geschat op ongeveer 20 miljoen euro”, voegde het stadhuis eraan toe.
Tot slot wordt in publicaties op sociale media beweerd dat de Alcazar in Marseille “de grootste bibliotheek van Frankrijk” is, met “een archief van een miljoen historisch belangrijke documenten”.
Deze beweringen zijn onjuist: de Alcazarbibliotheek in Marseille heeft veel minder documenten dan de nationale bibliotheek van het land, la Bibliothèque nationale de France (BnF). De nationale bibliotheek van Frankrijk, een van de grootste ter wereld, bevindt zich in Parijs en bevatte in 2022 16 miljoen boeken en collecties (link hier gearchiveerd) en net zoveel prenten en foto’s.
Marseille heeft een netwerk van acht gemeentelijke bibliotheken en mediatheken, waarvan de grootste de Alcazarbibliotheek is. Deze instellingen vormen samen de stadsbibliotheek met een regionale roeping, la Bibliothèque municipale à vocation régionale (BMVR), waarvan de collecties meer dan een miljoen documenten (link hier gearchiveerd) van alle soorten omvatten: geschreven documenten, video’s, beelden, geluiden, bladmuziek, enz.
