Een afbeelding die zogenaamd een artikel in Trouw laat zien en honderden keren is gedeeld, geeft aan dat vaccinatie de vermoedelijke oorzaak was van hoge oversterfte in Nederland. Maar de afbeelding is gemanipuleerd volgens de krant. In werkelijkheid vermeldt de oorspronkelijke kop op de website van Trouw het tegenovergestelde: “Trage vaccinatie vermoedelijke oorzaak van hoge oversterfte in Nederland”, verwijzend naar de relatief late start van de boostercampagne tegen het coronavirus in ons land. De oorzaak van deze oversterfte wordt op dit moment nog onderzocht door het CBS en het RIVM.
In het gemanipuleerde screenshot dat sinds 11 januari 2022 op sociale media circuleert staat “Vaccinatie vermoedelijke oorzaak van hoge oversterfte in Nederland”. De afbeelding is door verschillenden op Facebook geplaatst (hier, hier en hier), waar het ruim 200 keer gedeeld werd, en op Twitter (hier, hier en hier), waar het meer dan 450 keer werd geretweet.
Als je goed naar de afbeelding kijkt, valt de onscherpe hoofdletter ‘V’ van het eerste woord in de kop op – een teken dat de afbeelding is gemanipuleerd. Desondanks geloven sommigen nog steeds dat de kop authentiek is. “Veel mensen waarschuwen allang voor deze experimentele troep”, schrijft iemand op Twitter, en “Niet vermoedelijk maar een hard feit helaas”, schrijft een Facebookgebruiker.
Screenshot van een van de misleidende berichten, vastgelegd op 14 januari 2022Oorspronkelijk artikel verwijst naar “trage vaccinatie”
Met een Google-zoekopdracht is het originele artikel, gepubliceerd op 6 januari 2022, eenvoudig terug te vinden. De kop luidt in werkelijkheid: “Trage vaccinatie vermoedelijke oorzaak van hoge oversterfte in Nederland”. Dit verklaart waarom de hoofdletter ‘V’ wazig is: het woord “trage” is verwijderd, waardoor “vaccinatie” het eerste woord van de kop is geworden en een hoofdletter kreeg – een wijziging die de maker niet heeft kunnen verbergen.
AFP vond geen andere koppen in gearchiveerde versies van het artikel. Daarnaast heeft de krant geen correcties vermeldt in het artikel, wat gebruikelijk zou zijn als de kop een publicatiefout was geweest. De hoofdredactie van Trouw bevestigde op 18 januari tegen AFP dat het screenshot op sociale media gemanipuleerd is: “Wij hebben nooit de kop gebruikt zonder het woord ‘trage’ erbij, noch op papier, noch online.”
Screenshot van het originele artikel op de website van Trouw, vastgelegd op 17 januari 2022Het artikel is een interview met Ruben van Gaalen, medewerker van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en hoogleraar levensloopdynamiek aan de Universiteit van Amsterdam. Van Gaalen stelt dat de trage boostercampagne tegen het coronavirus – niet het vaccin zelf – een mogelijke verklaring is voor de hoge oversterfte in Nederland in de laatste maanden van 2021.
In Nederland houdt het CBS bij hoeveel sterfgevallen er gemiddeld per week zijn. Als er in een bepaalde week gemiddeld meer mensen overlijden, wordt dit oversterfte genoemd. Deze cijfers kunnen de effecten van een epidemie of incidenten laten zien.
Het CBS heeft vanaf begin augustus 2021 (week 31) tot en met de laatste week van 2021 een hoge oversterfte geconstateerd. Deze sterfte ligt zelfs met enkele duizenden gevallen hoger dan dezelfde periode in 2020, reden voor een onderzoek naar de oorzaken van het RIVM en het CBS.
In het artikel vergelijkt Van Gaalen de situatie met België: “België is in september begonnen met boosteren. Je ziet in de statistieken dat besmettingen en sterfte in die groep van meest kwetsbare mensen daar al snel dalen”, dat roept de vraag op of oversterfte in Nederland veroorzaakt is omdat het later begonnen is met boosteren.
Het artikel bevat ook een grafiek die de uitzonderlijke oversterfte van Nederland vergelijkt met andere Europese landen.
Screenshot van een grafiek in het Volkskrantartikel, vastgelegd op 14 januari 2022Van Gaalen verwerpt nota bene de hypothese dat vaccins tot hogere sterfte leiden: “In landen als Noorwegen, Denemarken en België wordt volop geprikt en daar zie je juist lagere oversterfte.”
De oorzaak van de hoge oversterfte wordt momenteel bekeken door het RIVM en het CBS. Ze hopen de eerste onderzoeksresultaten hiervan begin februari te publiceren, meldde NU.nl op 7 januari. In de eerste week van 2022 waren er slechts iets meer doden dan verwacht, meldde het CBS op 14 januari 2022.
AFP Factcheck controleerde eerder gemanipuleerde screenshots van krantenartikelen, zoals dit verhaal over de voortvluchtige oud-soldaat Jürgen Conings, en een verzonnen citaat in een interview met de korpschef van de politie.
18 januari 2022 Reactie van de hoofdredactie van Trouw toegevoegd
